Deze Feiten en cijfers (2020) gaat over ongeplande zwangerschappen en zwangerschapsafbrekingen bij jongeren en volwassenen in Vlaanderen en België.
Snel naar
Hoeveel ongeplande zwangerschappen in België en Vlaanderen?
Er bestaan geen exacte gegevens over het aantal zwangerschappen in België en hoeveel er daarvan ongepland zijn. Gegevens over ongeplande zwangerschap kunnen we enkel afleiden uit wetenschappelijk onderzoek waaraan mannen en vrouwen vrijwillig meewerken.
Ongeplande zwangerschappen in Vlaanderen in Sexpert-onderzoek
Het Sexpert-onderzoek vroeg aan zowel mannen als vrouwen per zwangerschap die ze ooit hebben meegemaakt of die gepland en gewenst was en hoe die afgelopen is.1
Uit het onderzoek blijkt dat 1 op 4 zwangerschappen ongepland was.
Is elke ongeplande zwangerschap ook ongewenst?
Een ongeplande zwangerschap kan ongewenst zijn, maar niet noodzakelijk. Als een vrouw of koppel die zwangerschap als negatief ervaart, spreken we over een ongewenste zwangerschap.2
Eén op drie ongeplande zwangerschappen is meteen gewenst. Twee derde van de ongeplande zwangerschappen wordt dus aanvankelijk als ongewenst ervaren.
In de helft van de gevallen blijft de zwangerschap ongewenst terwijl de andere helft evolueert naar een gewenste zwangerschap.2
De meeste tienerzwangerschappen zijn ongepland. Maar ook tienerzwangerschappen zijn niet altijd ongewenst of kunnen evolueren naar een gewenste zwangerschap.
Hoeveel abortussen gebeuren er in België?
De laatste officiële cijfers gaan over het jaar 2017.
In 2017 werden in België in totaal 17.257 zwangerschapsafbrekingen uitgevoerd. Hiervan zijn 124 behandelingen verricht bij vrouwen die niet in België wonen.3
Hoe gebeurt de registratie van abortussen?
In België is de registratie van het aantal zwangerschapsafbrekingen verplicht bij de Wet betreffende de zwangerschapsafbreking.
De verplichte registraties worden opgevolgd door de Nationale Evaluatiecommissie betreffende de zwangerschapsafbreking. Deze commissie kon de afgelopen jaren geen cijfers publiceren omdat er onvoldoende kandidaten waren om alle mandaten in te vullen.
Het rapport bevat gegevens over het aantal geregistreerde abortussen in België, de ingeroepen noodsituaties en de abortustechniek.
Het laatste rapport dateert van 2020 en gaat over 2012 tot en met 2017.
Lees meer over de abortuswet en de opdracht van de Evaluatiecommissie
Stijgt of daalt het aantal abortussen in België?
In absolute cijfers is er sprake van een daling. In 2017 werden er 1.755 minder abortussen uitgevoerd dan in 2015 en 2.321 minder dan in 2011.
Als we het aantal abortussen afwegen tegenover het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijd of het aantal zwangerschappen, krijgen we een duidelijker beeld. Daarvoor gebruiken we het abortuscijfer.
Wat is het abortuscijfer?
Het abortuscijfer is het aantal abortussen per aantal vruchtbare vrouwen.4Het absolute aantal zwangerschapsafbrekingen vertelt ons weinig. Stijgen of dalen de cijfers omdat er werkelijk een trend is of zijn er gewoon meer of minder vruchtbare vrouwen in de populatie?
Daarom wordt het aantal abortussen afgewogen tegenover het aantal vrouwen in de reproductieve leeftijd in diezelfde periode.
Zo is er een lichte stijging van het abortuscijfer van 7,5 in 2002 naar 9,5 in 2014, om terug te dalen naar 8,5 in 2017.
Dat betekent dat er in 2017 circa 8,5 abortussen verricht werden op 1.000 vrouwen in de reproductieve leeftijd (15-44 jaar). België heeft nu een gelijkaardig abortuscijfer met dat van Nederland.
Hoeveel ingrepen gebeuren in abortuscentra?
Het overgrote deel van de abortussen gebeurt in de abortuscentra (circa 84%). De overige gebeuren in ziekenhuizen.
Op welke leeftijd komt abortus het meest voor?
In 2017 was de gemiddelde leeftijd van alle abortuscliënten 28,5 jaar.
- 22% van alle abortussen in 2017 gebeurde bij 20- tot 24-jarige vrouwen
- 25% gebeurde bij de 25- tot 29-jarige vrouwen
- 22% bij 30- tot 34-jarige vrouwen
- 15% bij 35- tot 39-jarige vrouwen
- 9% van de vrouwen was tussen 15 en 19 jaar
Het beeld dat abortus vooral plaatsvindt bij min-20-jarigen klopt dus niet.
Waarom vragen vrouwen een abortus?
In 2017 gaven vrouwen deze redenen
- 27% gaf ‘momenteel geen kinderwens’ aan
- 13% gaf aan dat hun gezin voltooid is
- 9% voelde zich te jong
- 6% gaf aan student te zijn
- 5% gaf financiële redenen aan
Hoe vaak komt abortus voor bij tieners in België?
In 2017 werden in België 1.544 zwangerschapsafbrekingen uitgevoerd bij 15- tot 19-jarigen. Bij ongeveer 6 op 1.000 meisjes tussen 15 en 19 jaar werd dus de zwangerschap afgebroken.
- Het overgrote deel van de tiener-abortussen gebeurt bij 18-19 jarigen
- 1% van de zwangerschapsafbrekingen gebeurde bij 10-15 jarigen
Stijgt of daalt het aantal tiener-abortussen?
Het aantal abortussen bij tienermeisjes steeg aanvankelijk (licht) sinds de legalisatie van abortus (1990). Sinds 2009 was er voor het eerst sprake van een stabilisatie tot daling in Vlaanderen. Deze daling blijft zich verderzetten.
Hoe scoort België op vlak van tiener-abortussen in Europa?
België behoort bij de groep Europese landen met de laagste abortuscijfers bij tieners.
Hoe preventie van ongewenste zwangerschappen verbeteren?
Een ongewenste zwangerschap komt door tal van factoren die onderling ook nog eens op elkaar inspelen. Preventie kan zich onmogelijk op alle factoren richten of alles onder controle hebben.
Preventie zet zich vooral in op deze 4 maatregelen:
Preventie van ongeplande zwangerschap in seksuele opvoeding
Preventie van ongeplande zwangerschap moet als thema gewaarborgd zijn in de relationele en seksuele vorming van jongeren. Zo ontwikkelen jongeren kennis, attitudes en vaardigheden om een ongeplande zwangerschap te voorkomen:
- kennis over de voortplanting en de verschillende (nood)anticonceptiemogelijkheden
- positieve attitudes tegenover hun eigen seksualiteit
- vaardigheden om de anticonceptie te kiezen die bij hen past en om hierover in gesprek te gaan met een partner
Laagdrempelig anticonceptieconsult
Een anticonceptieconsult helpt een persoon of een koppel om een passend middel te vinden. Het consult moet laagdrempelig zijn:
- makkelijk te bereiken artsen en psychosociale begeleiders
- diensten gratis of goedkoop
- hulpverleners die onbevooroordeeld over zwangerschap en gezinsplanning spreken en de privacy garanderen
- een automatische derdebetalersregeling voor jongeren en kwetsbare personen
- de 'double dutch-methode' (dubbel gebruik van anticonceptie en condoom) wordt besproken binnen de anticonceptie-counseling.
- de keuze voor een anticonceptiemiddel wordt getoetst aan de levensstijl, de financiële situatie en andere kenmerken van de gebruikster én haar partner
Noodanticonceptie: kennis en toegang verbeteren
De randvoorwaarden om noodanticonceptie te gebruiken kunnen beter.
- Correcte informatie geven over de werking van noodanticonceptie. Zo kunnen we misverstanden en gebrek aan kennis wegwerken
- De toegankelijkheid verbeteren
Betere registratie van abortus
Sensoa pleit ook voor een verbetering van de abortusregistratie. De belangrijkste kwalitatieve tekortkomingen in de huidige registratie zijn gegevens over etnische afkomst en over het gebruik van anticonceptie.