Deze Feiten en cijfers gaat over ongeplande zwangerschappen en zwangerschapsafbrekingen bij jongeren en volwassenen in Vlaanderen en België.
Snel naar
Hoeveel ongeplande zwangerschappen in België en Vlaanderen?
Er bestaan geen exacte gegevens over het aantal zwangerschappen in België en hoeveel er daarvan ongepland zijn. Gegevens over ongeplande zwangerschap kunnen we enkel afleiden uit wetenschappelijk onderzoek waaraan mannen en vrouwen vrijwillig meewerken.
Ongeplande zwangerschappen in Vlaanderen in Sexpert-onderzoek
Het Sexpert-onderzoek vroeg aan zowel mannen als vrouwen per zwangerschap die ze ooit hebben meegemaakt of die gepland en gewenst was en hoe die afgelopen is.1
Uit het onderzoek blijkt dat 1 op 4 zwangerschappen ongepland was.
Is elke ongeplande zwangerschap ook ongewenst?
Een ongeplande zwangerschap kan ongewenst zijn, maar niet noodzakelijk. Als een vrouw of koppel die zwangerschap als negatief ervaart, spreken we over een ongewenste zwangerschap.2
Eén op drie ongeplande zwangerschappen is meteen gewenst. Twee derde van de ongeplande zwangerschappen wordt dus aanvankelijk als ongewenst ervaren.
In de helft van de gevallen blijft de zwangerschap ongewenst terwijl de andere helft evolueert naar een gewenste zwangerschap.2
De meeste tienerzwangerschappen zijn ongepland. Maar ook tienerzwangerschappen zijn niet altijd ongewenst of kunnen evolueren naar een gewenste zwangerschap.
Hoeveel abortussen gebeuren er in België?
De laatste officiële cijfers gaan over het jaar 2011.
In 2011 werden in België in totaal 19.578 zwangerschapsafbrekingen uitgevoerd. Hiervan zijn 123 behandelingen verricht bij vrouwen die niet in België wonen.3
Waarom hebben we geen recente cijfers over abortus?
In België is de registratie van het aantal zwangerschapsafbrekingen verplicht bij de Wet betreffende de zwangerschapsafbreking.
De verplichte registraties werden tot en met 2011 opgevolgd door de Nationale Evaluatiecommissie betreffende de zwangerschapsafbreking. De commissie moest om de 2 jaar een rapport uitbrengen.
Het rapport bevat gegevens over het aantal geregistreerde abortussen in België, de ingeroepen noodsituaties en de abortustechniek.
Het laatste rapport dateert van 2012 en gaat over 2010 en 2011.3Aan een recent rapport wordt momenteel gewerkt.
Bekijk het verslag van de Evaluatiecommissie (2012)
Lees meer over de abortuswet en de opdracht van de Evaluatiecommissie
Stijgt of daalt het aantal abortussen in België?
In absolute cijfers was er sprake van een stijging. In 2011 werden 483 abortussen meer uitgevoerd dan in 2010, 1.938 meer dan in 2006 en 4.803 meer dan in 2001.3
Als we het aantal abortussen afwegen tegenover het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijd of het aantal zwangerschappen is deze stijging veel kleiner. Daarom geven het abortuscijfer en het abortuspercentage meer duidelijkheid:
Wat is het abortuscijfer?
Het abortuscijfer is het aantal abortussen per aantal vruchtbare vrouwen.4Het absolute aantal zwangerschapsafbrekingen vertelt ons weinig. Stijgen of dalen de cijfers omdat er werkelijk een trend is of zijn er gewoon meer of minder vruchtbare vrouwen in de populatie?
Daarom wordt het aantal abortussen afgewogen tegenover het aantal vrouwen in de reproductieve leeftijd in diezelfde periode.
Zo is er een lichte stijging van het abortuscijfer van 7,5 in 2002 naar 9,3 in 2011.
Dat betekent dat er in 2011 circa 9 abortussen verricht werden op 1.000 vrouwen in de reproductieve leeftijd (15-44 jaar).
Wat is het abortuspercentage?
Het abortuspercentage is het aantal abortussen per aantal zwangerschappen.5
Het abortuspercentage geeft het aantal abortussen weer bij vrouwen in de reproductieve leeftijd op het aantal zwangerschappen.
Het abortuspercentage blijft de laatste jaren stabiel: 0,12 in 2005 ten opzichte van 0,13 in 2011.
Dat betekent dat in 2011 in België 13% van alle zwangerschappen werd afgebroken.
Hoeveel ingrepen gebeuren in abortuscentra?
Het overgrote deel van de abortussen gebeurt in de abortuscentra (circa 80%). De overige gebeuren in ziekenhuizen.
Op welke leeftijd komt abortus het meest voor?
In 2011 was de gemiddelde leeftijd van alle abortuscliënten 27 jaar.
- 26% van alle abortussen in 2011 gebeurde bij 20- tot 24-jarige vrouwen
- 24% gebeurde bij de 25- tot 29-jarige vrouwen
- 19% bij 30- tot 34-jarige vrouwen
- 13% van de vrouwen was tussen 15 en 19 jaar
Het beeld dat abortus vooral plaatsvindt bij min-20-jarigen klopt dus niet.
Waarom vragen vrouwen een abortus?
In 2011 gaven vrouwen deze redenen
- 18% gaf ‘momenteel geen kinderwens’ aan
- 11% gaf aan dat hun gezin voltooid is
- 11% voelde zich te jong
- 8% gaf financiële redenen aan
Hoe vaak komt abortus voor bij tieners in België?
In 2011 werden in België 2.644 zwangerschapsafbrekingen uitgevoerd bij min-20-jarigen. Bij ongeveer 4 op 1.000 meisjes jonger dan 20 jaar werd dus de zwangerschap afgebroken.
- Het overgrote deel van de tiener-abortussen gebeurt bij 15-19 jarigen
- 3% van de zwangerschapsafbrekingen gebeurde bij 10-14 jarigen
Stijgt of daalt het aantal tiener-abortussen?
Het aantal abortussen bij tienermeisjes steeg aanvankelijk (licht) sinds de legalisatie van abortus (1990). Sinds 2009 was er voor het eerst sprake van een stabilisatie tot daling in Vlaanderen.
In Wallonië blijft het aantal abortussen licht toenemen. In Brussel is er sinds 2007 een sterke daling.
In 2007 bedroeg het Belgisch abortuscijfer bij 10-19-jarigen 2,91. In 2011 was dat 2,90.
Hoe scoort België op vlak van tiener-abortussen in Europa?
België behoort bij de groep Europese landen met de laagste abortuscijfers bij tieners.
De laagste abortuscijfers (minder dan 10 per 1.000) bij meisjes tussen 15 en 19 jaar werden naast België gerapporteerd in Griekenland, Litouwen, Duitsland, Slovenië, Italië, Tsjechië, Slovakije, Nederland en Portugal.
Zweden, Verenigd Koninkrijk en Estland telden 20 of meer abortussen per 1.000 vrouwen tussen 15 en 19 (Reprostat 2011).
Hoeveel tienerzwangerschappen zijn er in Vlaanderen?
Het aantal tienerzwangerschappen omvat het aantal tienermoeders en het aantal tiener-abortussen samen.
In Vlaanderen is het aantal tienermoeders zeer laag en het aantal daalt verder ten opzichte van de vorige jaren. Slechts één vrouw op 85 (N=742) is jonger dan 20 jaar bij de bevalling. Eén op 351 vrouwen (N=179) is jonger dan 18 jaar.5
Bekijk het volledige rapport van het Studiecentrum Perinatale Epidemiologie
Voor het aantal tiener-abortussen hebben we geen recentere cijfers dan 2011. 13% van de vrouwen was toen tussen 15 en 19 jaar.3
Hoe preventie van ongewenste zwangerschappen verbeteren?
Een ongewenste zwangerschap komt door tal van factoren die onderling ook nog eens op elkaar inspelen. Preventie kan zich onmogelijk op alle factoren richten of alles onder controle hebben.
Preventie zet zich vooral in op deze 4 maatregelen:
Preventie van ongeplande zwangerschap in seksuele opvoeding
Preventie van ongeplande zwangerschap moet als thema gewaarborgd zijn in de relationele en seksuele vorming van jongeren. Zo ontwikkelen jongeren kennis, attitudes en vaardigheden om een ongeplande zwangerschap te voorkomen:
- kennis over de voortplanting en de verschillende (nood)anticonceptiemogelijkheden
- positieve attitudes tegenover hun eigen seksualiteit
- vaardigheden om de anticonceptie te kiezen die bij hen past en om hierover in gesprek te gaan met een partner
Laagdrempelig anticonceptieconsult
Een anticonceptieconsult helpt een persoon of een koppel om een passend middel te vinden. Het consult moet laagdrempelig zijn:
- makkelijk te bereiken artsen en psychosociale begeleiders
- diensten gratis of goedkoop
- hulpverleners die onbevooroordeeld over zwangerschap en gezinsplanning spreken en de privacy garanderen
- een automatische derdebetalersregeling voor jongeren en kwetsbare personen
- de 'double dutch-methode' (dubbel gebruik van anticonceptie en condoom) wordt besproken binnen de anticonceptie-counseling.
- de keuze voor een anticonceptiemiddel wordt getoetst aan de levensstijl, de financiële situatie en andere kenmerken van de gebruikster én haar partner
Noodanticonceptie: kennis en toegang verbeteren
De randvoorwaarden om noodanticonceptie te gebruiken kunnen beter.
- Correcte informatie geven over de werking van noodanticonceptie. Zo kunnen we misverstanden en gebrek aan kennis wegwerken
- De toegankelijkheid verbeteren
Betere registratie van abortus
Sensoa pleit ook voor een verbetering van de abortusregistratie. De belangrijkste kwalitatieve tekortkomingen in de huidige registratie zijn gegevens over etnische afkomst en over het gebruik van anticonceptie.