Er is voor het eerst sinds lange tijd een stijging in het aantal nieuwe hiv-diagnoses in ons land. Zo leert ons het jaarlijks hiv-rapport van Sciensano met daarin de cijfers die slaan op 2023. Bovendien stijgt het aantal diagnoses bij zowat alle groepen: in 2023 kregen 665 personen een hiv-diagnose in België. Dat is een stijging van 13% ten opzichte van 2022. De toename doet zich voor bij Belgische mannen die seks hebben met mannen, en heteroseksuele mannen en vrouwen van zowel Belgische als niet-Belgische afkomst. Wat is er aan de hand?
Op zoek naar verklaringen
Dat is een beetje the one million dollar question. Er is nu een grondige analyse nodig naar de oorzaken van de stijging.
Wat weten we wel op dit moment? Verschillende studies tonen aan dat het condoomgebruik al jaren daalt. We weten ook dat PrEP, de medicatie die overdracht met hiv voorkomt, goed werkt. Maar ook dat niet iedereen op de hoogte is van het bestaan van PrEP, dat mensen niet altijd overtuigd zijn van het feit dat PrEP iets voor hen is of dat er nog te veel drempels zijn om PrEP te bekomen. We zien ook dat de groep mensen met een nieuwe hiv-diagnose steeds diverser wordt.
Maar voor de rest moeten we alle beschikbare gegevens samenleggen om de puzzel te maken.
Wat moet er gebeuren?
België heeft alles in huis om deze epidemie aan te pakken. Zo is er het Belgische hiv-plan dat een gecoördineerde aanpak door iedereen die rond hiv werkt, mogelijk maakt. Dat is ook nodig want preventie is niet enkel meer een zaak van condoomgebruik. Vandaag zet iedereen in op ‘combinatiepreventie’: de combinatie van condooms en PrEP promoten, mensen aanmoedigen om zich te laten testen zodat zij behandeld kunnen worden én partners laten weten dat een test een goed idee is. Die behandeling is niet alleen goed voor de gezondheid van mensen met hiv. Het zorgt er ook voor dat de hoeveelheid virus zo laag is dat het niet langer vast te stellen is in het bloed (‘undetectable’). Daardoor kan het virus niet langer doorgeven worden (‘untransmittable’). Zelfs als er geen condoom gebruikt wordt. Al die verschillende vormen van preventie zijn belangrijk.
Blijvende steun en inzet van de overheid is hier ook nodig. Zo zijn we ervan overtuigd dat PrEP nog makkelijker beschikbaar moet zijn én voor meer mensen. Concreet gaat dit over PrEP beschikbaar stellen via extra kanalen naast de hiv-referentiecentra. Bovendien kan de overheid nog werk verzetten in het wegwerken van financiële en administratieve drempels voor mensen die niet aangesloten zijn bij een ziekenfonds.
Het condoom is terug (van nooit volledig weggeweest)
Eerder dit jaar maakten we de resultaten bekend van Het Groot condoomonderzoek waaraan meer dan 16.000 mensen in Vlaanderen deelnamen. Op basis van dit onderzoek formuleerden we een aantal aanbevelingen. Zo zou de overheid kunnen onderzoeken op welke manier condooms gratis of goedkoper bij jongeren kunnen terechtkomen.
Condoomgebruik, zowel technische aspecten zoals het omdoen van condooms, maar ook praten met de partner over condoomgebruik en de keuze uit verschillende soorten en maten condooms, zouden aan bod kunnen komen op de schoolbanken. Net als PrEP. Maar dan zijn lessen over relationele en seksuele vorming wel noodzakelijk. We hopen dat dit dus ook een signaal is voor de overheid om kwaliteitsvolle relationele en seksuele vorming op maat voor jongeren doorheen de hele schoolcarrière te garanderen. Iets wat ook een aanbeveling was van het gehele Vlaamse Parlement, maar zijn weg niet vond naar de nieuwe ‘minimumdoelen’.
Inspelen op diversiteit
De groep mensen die een risico loopt op een hiv-infectie wordt steeds diverser, zo blijkt uit het rapport van Sciensano. Dat zorgt ervoor dat een aanpak zowel rechtstreeks naar de doelgroep als via organisaties die in contact staan met de doelgroep noodzakelijk is. Terreinwerk en community based werken zijn hierin heel belangrijk. De stem van de community is onmisbaar om echt op maat en effectiever te werken. Maar om als professionele gezondheidswerker een vertrouwensband op te bouwen met mensen heb je tijd nodig, veel tijd. Die inzet is nodig om mensen te bereiken en te helpen toegang te krijgen tot preventiemiddelen, onze complexe gezondheidszorg ...
Sensoa is zich bewust van de meerwaarde van terreinwerk en organiseerde zich hierop.
Dit maakt ook dat preventie meer en meer maatwerk wordt. De one-size fits all boodschap werkt niet meer. Zorgverleners zullen het gesprek met de persoon die voor hen zit moeten aangaan en zien wat die persoon op dat moment nodig heeft qua seksuele gezondheidsinformatie en preventie.
We boeken vooruitgang (maar nog niet genoeg)
De cijfers tonen ons ook positieve zaken: er is de toename van het aantal PrEP-gebruikers.
We kunnen ook rekenen op de uitstekende zorg voor mensen met hiv. België haalt de doelstelling van UNAIDS waarbij 87% van het totaal aantal personen met hiv een onderdrukte virale lading heeft. De inspanningen van huisartsen, infectiologen, gynaecologen en terreinorganisaties zorgen ook voor een relatief hoog aantal hiv-testcijfer. Positieve elementen genoeg dus.
Maar het is des te onbegrijpelijker dat we zelfs in aanwezigheid van zoveel gunstige resultaten en activiteiten opnieuw een toename zien. Dat moeten we beter begrijpen en hier rekenen we op de uitwisseling met experts om onze inspanningen goed te kunnen richten.
We blijven ervan overtuigd dat elke overdracht er één te veel is. We kijken er naar uit om het tij te helpen keren. Daar blijven we aan werken, samen met al onze collega’s in het hiv-werkveld.
- Lees meer over de acties op 1 december, wereldaidsdag en waar je rode lintjes vindt.
- Lees meer in onze Feiten & Cijfers over hiv in België
