Wanneer je als professional geconfronteerd wordt met seksueel (grensoverschrijdend) gedrag in je organisatie, kunnen je emoties de bovenhand nemen. Het is niet eenvoudig om gepast te reageren.
Het Sensoa Vlaggensysteem kan je helpen om een goed eerste antwoord te bieden. Op basis van zes objectieve criteria schat je de ernst van het gedrag in en ken je het gedrag een vlag toe. Op basis van de kleur van de vlag geef je een passende reactie op het incident.
Snel naar
Er gebeurde iets dat over de grens ging: wat nu?
Wanneer je als professional getuige bent van een incident, is het belangrijk om zo snel mogelijk de rust en veiligheid centraal te stellen. Het kan ook nodig zijn om het incident te begrenzen en stop te zetten. Zo kan de situatie niet verder escaleren. Zorg ervoor dat de betrokkenen opgevangen worden door jezelf of collega’s, liefst zo snel mogelijk na het incident. Ga met de betrokkenen verder in gesprek om te bepalen welke stappen nodig zijn. Je kan hierbij de reactiewijzer volgen.
Zijn er omstaanders? Breng deze zo snel mogelijk weg uit de situatie. Maak intern melding van het incident en bekijk welke volgende stappen er genomen moeten worden. Bij situaties van ernstig grensoverschrijdend gedrag is het mogelijks noodzakelijk om juridische stappen te zetten.
Soms ben je getuige van incidenten buiten je professionele rol. Ook dan is het belangrijk om als een actieve omstander op te treden. De 5 A’s van Sensoa helpen jou om in te grijpen bij situaties van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Incidenten melden? Zorg voor een aanspreekpunt
Zorg voor een duidelijke aanspreekpersoon integriteit (API) binnen je organisatie, daar kunnen alle meldingen over grensoverschrijdend gedrag binnenkomen. Deze persoon functioneert als eerste laagdrempelig aanspreekpunt bij incidenten, kan de interne procedure coördineren en gericht doorverwijzen.
Op onze gratis beleidstool Grenswijs lees je meer over de rol van een aanspreekpersoon integriteit.
Ga in gesprek over het incident
Na een melding of waarneming, plan je best een gesprek in met de betrokken partijen. In dit gesprek bevraag je hun gevoelens en gedachten, zo kan je meer inzicht krijgen in bepaalde criteria van het Sensoa Vlaggensysteem. Dit kan je helpen om de situatie beter in te schatten en de volgende stappen te bepalen.
Bereid het gesprek goed voor. Kies een rustige locatie en denk vooraf na over wie er bij het gesprek aanwezig moet zijn. Denk ook na over enkele vragen die je zeker wil stellen. Je kan ook de criteria bevragen. Dat helpt jullie als team verder en kan ook helpen om situaties helderder te krijgen voor betrokkenen.
Een gesprek na seksueel grensoverschrijdend gedrag vraagt de nodige veiligheid en emotionele steun. Hou hier rekening mee:
- Probeer een neutrale, maar empathische houding aan te nemen, zowel naar de initiatiefnemer als naar het slachtoffer.
- Luister, vat samen en vraag door als het niet duidelijk is voor jou.
- Let op je vraagstelling: stel zoveel mogelijk open vragen.
- Laat in het gesprek ruimte voor emoties en ga er dieper op in, zonder veroordelend over te komen.
- Licht de betrokkenen zo transparant mogelijk in over wat jij gaat doen met de informatie die uit het gesprek komt. Hou rekening met beroepsgeheim en discretieplicht.
Maak op het einde van het gesprek enkele vervolgafspraken. Bekijk wat er nodig is op korte en lange termijn. Leg ook uit wat je gaat doen om de veiligheid van de betrokkenen te waarborgen, als die in gevaar is. Plan een vervolggesprek in als dat nodig is.
Opvolging van incidenten
Op basis van de kleur vlag die je aan een incident toekent, neem je best een aantal vervolgstappen. Elk incident is anders, bekijk dus per incident waar de persoon nood aan heeft. Bij diegene die over de grens ging, is het van belang om te werken aan gezond en aanvaardbaar seksueel gedrag. Bekijk wat de initiatiefnemer moet leren om niet opnieuw over de grenzen van anderen te gaan.
Er zijn verschillende maatregelen die je kan nemen:
- Psycho-educatie: bij mensen die over de grens gaan, kan er een tekort zijn aan kennis. Of misschien liggen foute attitudes aan de basis, of ontbreken de vaardigheden om op een fijne manier in seksueel contact te gaan. Het kan zinvol zijn om een leertraject op te starten en hieraan te werken. Bekijk of je dit leertraject intern kan opstarten, of je eerder moet doorverwijzen naar gespecialiseerde diensten. Er zijn heel wat educatieve materialen die je als professional kan gebruiken.
- Toezicht verhogen: om herhaling van incidenten te voorkomen en de veiligheid van anderen te waarborgen, is het soms nodig om (tijdelijk) het toezicht te verhogen. Dit kan gaan om fysieke nabijheid van begeleiding, maar ook online kan toezicht verhoogd worden.
- Bemiddeling: soms heeft de initiatiefnemer nood aan bemiddeling, om de relatie met betrokkenen te herstellen. Daar kunnen externe diensten ook een rol in spelen. Je kan bijvoorbeeld terecht bij Moderator VZW voor ondersteuning.
Externe organisaties voor advies en ondersteuning van slachtoffers
Voor het slachtoffer staan nazorg en herstel centraal. Dat kan intern gebeuren, maar je kan ook externe hulpverlening inschakelen.
Soms zijn situaties erg complex. Zo zijn er incidenten met heel veel betrokkenen of een voorgeschiedenis. Het Vlaggensysteem kan ook hier een hulpmiddel zijn voor een eerste reactie, maar mogelijk is dat niet voldoende. Dan is het zeker aan te raden om tijdens de opvolging van je incident beroep te doen op externe hulpverlening.
Je kan als professional terecht bij heel wat organisaties voor extra ondersteuning en begeleiding. Ook slachtoffers kunnen daar terecht.
Preventie van incidenten
Na een incident is een grondige analyse zinvol. Je kan zoeken naar risico’s of hulpvragen die ervoor gezorgd hebben dat het grensoverschrijdend gedrag is voorgevallen. Deze risico’s kunnen voorkomen op verschillende niveaus: op niveau van de context (bijvoorbeeld onvoldoende toezicht, gebrek aan privacy) of op niveau van de persoon (bijvoorbeeld: impulsiviteit, aangeleerde ideeën en vooroordelen, gebrek aan sociale vaardigheden).
Stel volgende vragen:
- Zijn er mogelijke oorzaken?
- Zijn er uitlokkende factoren gekend?
- Zijn er factoren die het gedrag in stand houden?
- Wanneer gaat het goed?
- Zijn er onderliggende behoeften?
Door goed in kaart te brengen wat het incident heeft veroorzaakt, kan je als organisatie de risico’s aanpakken en zo de kans op herhaling verkleinen. Werk een plan uit om met de oorzaken van het grensoverschrijdend gedrag aan de slag te gaan.
Om herhaalde incidenten in je organisatie te voorkomen, is een kwaliteitsvol beleid voor de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag de basis. Zo’n beleid bestaat uit acties op drie niveaus:
- Kwaliteitsniveau: maak een kader waarin samenleven, -spelen en -werken op een veilige en fijne manier kan en waarin seksualiteit op een oké manier beleefd kan worden.
- Preventieniveau: voorkom grensoverschrijdend gedrag door risico’s op te sporen, taken en verantwoordelijkheden rond dit thema vast te leggen en opleiding te organiseren.
- Reactieniveau: reageer op incidenten en bied bijbehorende zorg, leerkansen en herstel aan.
Wil je meer weten over hoe je een beleid voor de preventie van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag kan uitbouwen? Neem dan zeker een kijkje op www.grenswijs.be.
