Cathy De Feyter gebruikt het Vlaggensysteem bij jongeren met een beperking

Cathy de Feyter is educatief medewerker bij Konekt, een vormingsorganisatie voor mensen met een beperking.

Cathy geeft ook training aan professionals over het Vlaggensysteem en Buiten de lijnen.

Konekt wil mensen sterker maken, zodat ze hun leven in eigen handen kunnen nemen. Ook het thema seksualiteit komt regelmatig op de agenda.

Grensoverschrijdend gedrag

Teams hebben veel vragen over grensoverschrijdend gedrag. 'Hoe gaan we ermee om? Hoe moeten we begrenzen? Hoe gaan we om met slachtoffers en plegers?’

Daarvoor is het Sensoa Vlaggensysteem een goed instrument. 

Bezemkast

In de eerste plaats helpt het Vlaggensysteem om discussies open te trekken, weg van het buikgevoel.

Natuurlijk mag een begeleider emoties voelen: het is normaal dat je schrikt als je jongeren samen in de bezemkast betrapt met hun broek op hun enkels.

Dan wil je gewoon je verantwoordelijkheid nemen: ongewenst gedrag doen stoppen en mogelijke slachtoffers vermijden. Maar zo ga je soms overreageren.

Minder experimenteerkansen

We zien dat omgaan met seksualiteit moeilijker is voor mensen met een verstandelijke beperking. Omwille van de beperking op zich en het disharmonisch ontwikkelingsprofiel. Maar ook omdat deze jongeren opgroeien in een gecontroleerde omgeving en dus minder experimenteerkansen hebben. 

Jongeren wordt in die omgeving bijvoorbeeld hun schaamtegevoel afgeleerd, omdat ze de badkamer moeten delen, of omdat ze aangeraakt worden door veel verschillende verzorgers.

Zo leren ze dat hun lichaam niet van hen is, dat iedereen ernaar mag kijken. Als zo’n jongere dan naakt door de gang loopt, is dat niet zo vreemd. 

Plaats geven aan ‘groen’ gedrag …

Onlangs nog vroeg een team ‘hoe kunnen we onze jongeren zo begeleiden dat ze grensoverschrijdend gedrag stoppen?’ Toen we de criteria uit het Vlaggensysteem erbij namen, zagen we dat deze jongeren eigenlijk helemaal geen grensoverschrijdend gedrag stelden.

De begeleiders trokken de grens zo scherp, dat elk seksueel gedrag, ook leeftijdsadequaat gedrag, grensoverschrijdend was. Er was geen enkele context waarin groen gedrag mogelijk was. 

… maar ook niet alles toestaan

Anderzijds minimaliseren we soms het gedrag van mensen met een beperking, en knijpen we een oogje dicht, net omdat ze een beperking hebben.

De toiletdeur wagenwijd open laten staan bijvoorbeeld.

In de leefgroep staan we het soms toe, maar we schrikken wél als diezelfde jongere dat ook doet in de broodjeszaak: dan is dat plots grensoverschrijdend.

Dedramatiseren en begeleiden naar ‘groen’ gedrag

Daarom is het Vlaggensysteem zo’n goed instrument: het laat je toe gedrag correct in te schatten. En om na te denken over maatregelen: een gepaste ondersteuning of een aanpassing van de omgeving.

Jongeren vinden hun weg in hun seksuele ontwikkeling door te experimenteren, door af en toe over de grens te gaan en af te tasten wat leuk of niet leuk is.

Jongeren met een beperking worden veel meer gecontroleerd en beschermd en lopen zo veel ontwikkelingskansen mis.

Dat is sterk aan het Vlaggensysteem: het toont hoe je jongeren kan begeleiden naar ‘groen’ gedrag en hoe je grensoverschrijdend gedrag kan stoppen.

Met het hele team

Ik raad aan om het Vlaggensysteem en Buiten de lijnen te gebruiken met alle begeleiders samen, niet enkel met de pedagogische coaches die het gedrag inschatten en vervolgens terugkoppelen.

Zo worden het Vlaggensysteem en de criteria ook een bril om naar seksueel gedrag te kijken. Je krijgt als team meer aandacht voor het 'groene' gedrag en je maakt sneller een inschatting van 'geel', 'rood' en 'zwart' gedrag. 

Ook kritisch zijn voor onzelf en voor ons beleid

Soms doen we iets om functionele redenen, omdat het organisatorisch makkelijker loopt. Bijvoorbeeld jongeren samen op een kamer zetten, ze alle vrije momenten in groep laten doorbrengen, lichamelijk contact totaal verbieden … maar geven we wel voldoende leerkansen op die manier? 

Dat verwacht ik ook van het Vlaggensysteem en van Buiten de lijnen: dat het helpt om ook het gedrag van begeleiders onder de loep te nemen en het organisatiebeleid te verbeteren.  

Leerkansen creëren

Het Vlaggensysteem en Buiten de Lijnen helpt ons om leerkansen te creëren voor de jongeren die we begeleiden. En om ons eigen handelen als ouder, begeleider, voorziening kritisch te bekijken.

De centrale vraag blijft: welke ondersteuning hebben deze jongeren nodig op vlak van seksualiteit en hoe geven we hen de gepaste ondersteuning? 

Ontdek hoe je met het Vlaggensysteem kan reageren op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag

Ga aan de slag met het Vlaggensysteem