Het Groot Condoomonderzoek: condoomgebruik in Vlaanderen

Hoe vaak gebruiken mensen in Vlaanderen een condoom? 

We vroegen het aan de deelnemers die de afgelopen zes maanden seks hadden:

• Eén derde van de deelnemers (33%) die de afgelopen zes maanden seks hadden, gebruikte soms een condoom.
• 40% gebruikte nooit een condoom.
• 27% (bijna) altijd.  

Condoom of niet? Telkens opnieuw een afweging  

Veel mensen wegen telkens opnieuw af of ze een condoom zullen gebruiken of niet. Deelnemers laten verschillende elementen meespelen bij hun keuze: praktische en psychologische argumenten en hun ervaringen.

Verschillende drempels die gepaard gaan met condoomgebruik staan haaks op wat deelnemers waardevol vinden in seks. 

Wat motiveert mensen om een condoom te gebruiken? 

Soa's en zwangerschap vermijden 

De meest klassieke drijfveer om condooms te gebruiken is een ongewenste zwangerschap of seksueel overdraagbare aandoening vermijden. In het rapport gebruiken we de nieuwe afkorting 'soi' voor seksueel overdraagbare infectie.

Condooms worden meer gebruikt als anticonceptiemiddel dan om soi te vermijden. Zeker voor jongeren is dit het geval:

• 93% van de deelnemende tieners wil condooms gebruiken om zwangerschap te vermijden.
• 76% van hen dit doet om overdracht van soi te vermijden.  

Gezondheid en properder gevoel

Daarnaast zijn er nog enkele populaire bijkomende drijfveren:  

• Hormonale anticonceptie vermijden: voor 29% van de deelnemers speelt mee dat ze op die manier hormonale anticonceptie kunnen vermijden.  
• Geen sperma dat uit het lichaam loopt: voor 27% speelt mee dat er op die manier geen sperma uit het lichaam loopt.  
• Seks voelt properder: voor 18% voelt seks properder met condoom.  

Wat houdt mensen tegen om een condoom te gebruiken?

Deze factoren houden veel deelnemers tegen om een condoom te gebruiken:   

• Vertrouwd zijn met de sekspartner: 76% van de deelnemers wil condooms weglaten als ze de sekspartner goed kennen. Vertrouwd zijn met de sekspartner blijkt dus een drempel tot condoomgebruik.  
• Verminderd fysiek gevoel: speelt een rol voor 47% van de deelnemers. Voor 17% speelt de angst voor erectieverlies mee. 
• Onderbreking van de seks: 28% van de deelnemers vindt de onderbreking van seks lastig.
• Mening van de sekspartner: 27% van de deelnemers hield rekening met een sekspartner die liever geen condoom gebruikt.  

Te negatief imago

Volgens verschillende deelnemers hebben condooms een te negatief imago.

Deelnemers die (bijna) altijd condooms gebruiken hebben het gevoel dat ze afwijken van de sociale norm.

Ze hebben het gevoel dat ze zich moeten verantwoorden voor die keuze. Dat gevoel hebben ze tegenover hun sekspartner(s) maar ook tegenover anderen in hun omgeving.

Hoeveel jongeren gebruiken een condoom bij de eerste keer seks?

• De meeste deelnemende tieners die nog geen seks hadden, hebben nog maar beperkt geoefend met condooms. 35% van hen raakte nog nooit een condoom aan. 
• Bij de eerste keer seks zijn condooms vaker het enige beschermingsmiddel. Later in de seksuele carrière komen daar vaker andere beschermingsmiddelen bij. Die andere middelen vervangen dan het condoom.
• Meer dan de helft van de deelnemers jonger dan 50 gebruikte een condoom tijdens hun eerste keer.

Condooms kopen: makkelijk of moeilijk?

Slechts 38% van de deelnemers vindt het makkelijk om te beslissen welk condoom te kopen. Opvallend genoeg ligt dat aandeel hoger bij jongeren.  

56% van de deelnemers aan de online enquête vindt condooms te duur.

• Bij tieners is het aandeel het grootst: 74% van de deelnemende tieners vindt condooms te duur.  
• 13% van de deelnemers aan de online enquête liet zich al tegenhouden door de prijs om condooms te gebruiken. Bij de tieners loopt dat aandeel op tot 31%. 

Gebruiken Vlamingen condooms op een correcte manier?

Dat toetsten we aan de hand van twee vaak voorkomende fouten: het condoom te laat omdoen of het condoom te vroeg afdoen. Naast fout gebruik zijn er ook problemen met de pasvorm of met afglijden.

Te laat omdoen van het condoom

39% van de deelnemers die in de afgelopen zes maanden een condoom gebruikte, deed het condoom in die periode minstens één keer om nadat de penetratie gestart was. 36% van hen doet dat meestal of niet. 

Te vroeg afdoen van het condoom

18% van de deelnemers die in de afgelopen zes maanden een condoom gebruikte, deed het condoom in die periode minstens één keer af vooraleer de penetratie gestopt was. 

Laattijdig omdoen én vroegtijdig afdoen komen vaker voor bij tieners. 

Problemen met pasvorm

Slechts 18% van de deelnemers vindt dat condooms over het algemeen goed passen rond de penis (van de sekspartner).

Scheuren of afglijden 

Bij 15% van de deelnemers die de afgelopen zes maanden een condoom gebruikte, scheurde het condoom minstens één keer in die periode.  

29% van de deelnemers maakte in de afgelopen zes maanden mee dat het condoom afgleed.  

Stealthing maakt een diepe indruk 

5% van de deelnemers maakte ooit mee dat de sekspartner het condoom weghaalde zonder dit te zeggen. Deze praktijk heet stealthing. 

Deze vorm van verkrachting maakt een diepe indruk op de slachtoffers. 

Vinden mensen in Vlaanderen seks met condoom minder prettig?

Gebruiksplezier scoort laag  

Deelnemers vinden condooms vooral effectief, maar minder hanteerbaar. De laagste score behalen ze op gebruiksplezier.  

Vrouwencondoom versus mannencondoom

De attitude tegenover het vrouwencondoom (inwendig condoom) is negatiever dan die tegenover het mannencondoom (uitwendig condoom), al ligt de score voor gebruiksplezier hoger bij het vrouwencondoom.  

Weten mensen in Vlaanderen genoeg over het condoom? 

86% van de deelnemers zegt voldoende te weten over condooms.

Maar: een derde van de deelnemers schat de eigen kennis over condooms verkeerd in:

• 8% van de deelnemers onderschat de eigen kennis over condooms.  
• 25% van de deelnemers overschat de eigen kennis over condooms.  

Vooral tieners, vrouwen en kort- en middengeschoolden schatten hun kennis verkeerd in.  

Uit de resultaten rond gebruik leren we dat foutief gebruik, zoals het het condoom omdoen na de start van de penetratie, vaak voorkomt. Deelnemers zijn niet of onvoldoende geïnformeerd over de risico’s van dit gedrag.  

Praten sekspartners in Vlaanderen makkelijk over condooms?

• 88% van de deelnemers vindt het makkelijk om met de sekspartner(s) over condooms te spreken.  
• 40% van hen heeft al eens onenigheid meegemaakt over condoomgebruik.   
• 5% maakt het vaak of elke keer mee dat die een condoom wil gebruiken maar de sekspartner niet.  
• In 39% van de gevallen waarbij er onenigheid is, wordt het condoom uiteindelijk weggelaten.

Hoe praten we over condooms als ouder of professional?

Bespreekbaarheid in gezinnen

Binnen gezinnen lopen gesprekken over condooms moeizamer.  

• Iets meer dan de helft van de deelnemers (54%) vindt het makkelijk om condooms te bespreken met kinderen. 
• Slechts 29% van de tieners vindt het makkelijk om dat te doen met de ouders.  

Als ouders ervoor openstaan om condooms te bespreken met kinderen, doen ze dat vaak pas wanneer er een concrete aanleiding is.  

Bespreekbaarheid in de klas  

Vaak is de klas de plek waar deelnemers voor het eerst over condooms hoorden. Voor sommige leerlingen is dit ook de enige plek waar ze dit onderwerp kunnen bespreken.  

Ook in de klas ligt condooms bespreken voor veel deelnemers moeilijk. Bij die gesprekken ligt de focus meer op condooms aanbrengen en gebruiken dan condooms kiezen of bespreken.  

57% van de deelnemers vindt het moeilijk om met de leerkracht over condooms te praten. Ook leerkrachten ervaren uitdagingen bij dit thema. Het is moeilijk een aanpak te vinden die rekening houdt met de verschillende noden, ervaringen en achtergronden van leerlingen.  

85% van de jongeren leerde in de klas hoe ze een uitwendig condoom correct aanbrengen. Thema’s als condooms bespreken (48%) en condooms kopen (20%) zijn veel minder populair. 

Bekijk ook het webinar 'Praten over condooms als leraar of begeleider'

Bespreekbaarheid in de zorg  

In een zorgsetting spreken de meeste mensen makkelijk over condooms. Deelnemers vinden het makkelijker om dat gesprek te voeren met dokters dan met apothekers. Het aandeel deelnemers dat condooms makkelijk bespreekt met hen ligt op respectievelijk 69% en 48%.  

Toch merken zorgverleners dat weinig mensen zelf over het onderwerp beginnen te praten. Ze verwachten dat een zorgverlener dit doet.

Gezondheidswerkers lijken het ook van hun kant makkelijk te vinden om dit te bespreken, al is er een verschil naargelang de doelgroep waarmee ze werken en de tijd en het mandaat dat ze hebben.  

Omdat condooms zelden een centraal thema zijn voor gezondheidswerkers, lijkt veel af te hangen van hun persoonlijke motivatie om het onderwerp te bespreken.  

Bekijk ook het webinar 'Praten over condooms in de zorg- en gezondheidssector'

Bekijk het volledig rapport

Sensoa maakte een rapport met:

• Onderzoeksresultaten
• Aanbevelingen voor professionals en naar de Vlaamse en federale overheid
• 27 getuigenissen 

Lees het volledige rapport

Om onze lezers beter te kennen, vragen we je om je interesse door te geven via een webformulier (duurt maar 10 seconden). Daarna kan je het rapport downloaden. 

Lees meer over de methodologie van het onderzoek in de technische bijlage bij het rapport (PDF).

Wie werkte mee aan dit onderzoek?

Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid voerde deze studie uit, in samenwerking met de Universiteit Gent.

Verder gaven heel wat experts van verschillende universiteiten, onderzoeksinstellingen, de overheid en doelgroepenorganisaties advies. Sensoa dankt iedereen die aan het onderzoek meewerkte.