Ouders en seksuele opvoeding op school

Moet je de lessen relationele en seksuele vorming aankondigen? 

Kan je de lessen seksuele opvoeding beter wel of niet aankondigen? Wat zijn de voor- en nadelen?

Redenen die scholen soms aangeven om het niet te doen:

     "Het is toch een normaal onderwerp?" 

     "We willen geen boze reacties uitlokken."

     "Sommige ouders zullen hun kind thuishouden."

Enkele stappen om over na te denken:

Stap 1: denk na over je visie: waarom vind je seksuele opvoeding belangrijk?

Jouw school werkt niet zomaar rond relaties en seksualiteit. Veel leraren voelen aan dat het belangrijk is voor hun leerlingen. Door de voordelen van relationele en seksuele vorming te benoemen, oefen je al een eerste keer om dit onder woorden te brengen. 

Misschien hebben jullie al een visietekst waar dit in staat, of kan je het eraan toevoegen? Op Grenswijs.be vind je verschillende inspiratiebronnen om een visietekst op te stellen voor jouw school.

Argumenten die je helpen: 

• Ontwikkelingsnoden van je leerlingen: welke vragen hebben ze? Welk gedrag kan je verbeteren? Lees de info over seksuele ontwikkeling, leerlijnen, normatieve lijst. 
• Visie van de school: misschien heeft je school levensbeschouwelijke waarden die je nog eens wil benadrukken, of staan de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen centraal bij jullie. 
• Onderwijsdoelen en leerplandoelstellingen: de overheid heeft minimumdoelen opgesteld over relationele en seksuele vorming, je onderwijskoepel heeft hier een leerplan van gemaakt. 
• Mening van ouders, leerlingen en CLB: welke redenen halen zij aan om relationele en seksuele vorming wel of niet te geven? Let op: dit is vooral zinvol om betrokkenheid te creëren. Ouders kunnen er niet voor kiezen om geen relationele en seksuele vorming te organiseren. Dit is immers wettelijk verplicht via de onderwijsdoelen.
• Visieteksten van onderwijsverstrekkers: je kan inspiratie putten uit de engagementsverklaring over seksuele integriteit, de visietekst van het katholiek onderwijs, of de themapagina van het GO!.

Stap 2: waarom wil je er (niet) over communiceren? 

Je school heeft misschien al nagedacht over ouderbetrokkenheid en participatie, bijvoorbeeld aan de hand van het Participatiehuis-model, een tool ontwikkeld door de ouderkoepels. Sommige zaken zullen ook voor relationele en seksuele vorming gelden, bijvoorbeeld je waarden of bepaalde communicatiekanalen. 

Meestal wordt er over de lesinhoud weinig gediscussieerd met ouders. Toch is hier soms een andere aanpak nodig. Er kan meer discussie ontstaan over de lessen seksuele opvoeding dan over de lessen wiskunde, omdat de eerste sterker worden bepaald door waarden en normen. In die zin kan een aparte aanpak te verantwoorden zijn. 

Denk met je lerarenteam of werkgroep na over de mogelijke voordelen en nadelen van proactieve communicatie. 

Voordelen van communicatie met ouders

• Ouders zijn gerustgesteld over de waarden en normen die meegegeven worden op school. Je vermijdt negatieve reacties achteraf die voortkomen uit misverstanden over de leerstof. Je kan bijvoorbeeld verwijzen naar online informatie over seksuele ontwikkeling.
• Ouders kunnen thuis verder bouwen op de leerstof die op school wordt gegeven. Je kan bijvoorbeeld een overzicht geven van welke thema’s aan bod kunnen komen of welke minimumdoelen behaald moeten worden. 
• Ouders weten dat hun kinderen bepaalde informatie krijgen die ze zelf niet meer hoeven aan te kaarten bij hun kinderen. 
• Ouders weten dat ze zich aan vragen van hun kinderen kunnen verwachten. Je kan tips meegeven om dit gesprek makkelijker te maken. 
• Ouders zijn aangesproken op hun rol in de seksuele opvoeding van hun kinderen. 
• Je krijgt een externe blik die je nog eens kritisch doet nadenken over je eigen visie. 
• Kans om ouders te betrekken bij de school. 

Nadelen, drempels, bezorgdheden

• "De ouders zullen niet akkoord gaan met wat we geven op school."
• "We willen ouders niet bekritiseren over hun ideeën of opvoedingsstijl."
• "De thuiscultuur kennen we niet."
• "We weten niet hoe we dit moeten aankaarten."
• "Ik vind het ongemakkelijk om hier met ouders over te praten." 
• "Kinderen komen in de problemen bij hun ouders."
• "Het kost extra tijd en moeite om dialoog op poten te zetten."
• "Ouders zullen klagen, maar we kunnen niets veranderen want het staat in het curriculum."
• "Leerlingen zullen thuis worden gehouden als de ouders op de hoogte zijn."

Proactief communiceren vraagt tijd en inspanning

Proactief communiceren over de relationele en seksuele vorming op school vraagt extra tijd en inspanning. Je moet misschien extra in gesprek gaat met ouders. 

• Sommige ouders schrikken misschien als je een bepaald onderwerp vernoemt, omdat ze er andere zaken onder verstaan dan jij.
• Voor sommige ouders is openlijk over seksualiteit praten een taboe, of gewoon ongemakkelijk.
• Andere ouders vrezen ze dat de school hun kinderen andere waarden bijbrengt dan die van het gezin.
• Misschien denken ze dat de school hun kinderen een bepaalde waarheid of denkwijze zal opleggen om te kunnen slagen.

Maar open communicatie is ook een kans om te leren

De bezorgdheden zullen misschien al onderhuids hebben geleefd, en nu pas naar boven komen. Je kan dat bekijken als een conflict dat je liever uit de weg gaat, of het aangrijpen als een kans om eruit te leren en vertrouwen op te bouwen. Je zal ook merken dat heel wat ouders wél onverdeeld positief zijn dat dit aan bod komt. 

Diversiteitsbewust communiceren

Twijfel je of je communicatie wel diversiteitsbewust genoeg is? Dit artikel over cultuursensitieve hulpverlening (Sociaal.net) geeft je al heel wat handvatten mee:  

• Neem tijd, luister, maak verbinding.  
• Neem een oprecht geïnteresseerde open houding aan, waarbij je niet invult voor een ander.  
• Basishouding en competenties: empathie, gelijkheid, oprechtheid, begrip, respect.  
• Wees je bewust van je eigen stereotypen en vooroordelen.
• Bekijk alle mogelijke verklaringen voor een probleem en kijk niet alleen naar cultuur (culturaliseren).  
• Heb oog voor machtsverhoudingen en intersectionaliteit.  
• Respecteer andere meningen, visie, wereldbeeld.
• Duid op een respectvolle manier het niet onderhandelbaar kader. We mogen van visie verschillen zonder er een groot conflict van te maken. 

Twijfel je of je seksuele opvoeding op school wel diversiteitsbewust is? We geven je tips om les te geven aan superdiverse klassen. Hier goed over nadenken helpt je om op vragen van ouders te antwoorden. 

Stap 3: brief, ouderavond ... kies je communicatievorm

Misschien heb je al een goed medium om met ouders te communiceren. Bereik je met deze communicatievorm alle ouders? Ook de minder geletterde ouders?

Met een brief aan de ouders

Sommige scholen werken met een brief om de ouders te informeren. Je doet dit best aan het begin van het schooljaar, zonder een specifieke periode te vermelden. Zo kunnen ouders hun kinderen niet thuishouden tijdens deze lessen. Ook helpt het om doorheen heel het jaar aan seksuele opvoeding te werken in plaats van één projectdag of projectweek. 

Je school is verplicht om les te geven over relaties en seksualiteit, dat is dus niet onderhandelbaar. Je vraagt ook niet om toestemming. Het neemt niet weg dat je met ouders in gesprek kan gaan en naar hun vragen kan luisteren. De brief is het best informatief, met een opening tot interactie. Tegelijkertijd is het duidelijk dat niet zomaar alles ter discussie staat.

Bekijk en kopieer de voorbeeldbrieven voor kleuter, lager en (buitengewoon) secundair onderwijs

Aan de schoolpoort of op een ouderavond

Naast een (digitale) brief zijn er natuurlijk nog manieren om een dialoog te creëren, bijvoorbeeld een ‘liefdesbord’ aan de schoolpoort waar opstaat welke thema’s die week extra aandacht krijgen, een aanspreekpersoon aan de schoolpoort, een ouderavond. 

Via het schoolreglement

Sommige scholen steken het in het schoolreglement dat de ouders ondertekenen. Dit is op zich oké, maar een schoolreglement laat weinig ruimte voor dialoog omdat het vaak een ‘take it or leave it’-principe hanteert. Je doet dus best nog iets extra. 

Communiceer niet na de feiten

Communiceer niet pas na de feiten. Dat kan ervoor zorgen dat de ouders voor een voldongen feit staan, en de leerling thuis ter verantwoording wordt geroepen. 

Stap 4: leer omgaan met vragen en bezorgdheden van ouders

Luister naar de vraag en vang de emoties even op 

Als leerkracht ben je vaak de eerste aanspreekpersoon. Ouders zullen dus vaak op de leraar afstappen die een les gaf over seksualiteit of op de klastitularis. 

Soms kunnen deze gesprekken heftig zijn: ouders zijn bezorgd om hun kind of zijn het niet eens met de inhoud van de lessen. Ook dit is betrokkenheid, en dat kan je dus ook positief benoemen.

Ouders hebben zich soms al een hele tijd zitten opwinden voor ze de stap zetten om met jou te praten. Al die emotie komt er dan plots op één moment uit, soms wanneer je het helemaal niet verwacht of weinig tijd hebt. Het is dan oké om even te luisteren en een ander moment in te plannen wanneer je meer tijd hebt, of de ouder al wat gekalmeerd is. 

Ga niet meteen in de verdediging, maar luister eerst goed. Vaak hebben ouders dezelfde bezorgdheden als jij. Jullie willen beiden dat het kind veilig is, grenzen kan aangeven en respecteren, over gevoelens kan praten, op een gezonde manier (vriendschappelijke) relaties kan aangaan. Deze gelijkenissen in waarden en visie benadrukken, helpt om vertrouwen op te bouwen en de gemoederen wat te bedaren.  

Ga even in op de bezorgdheid en verken wat erachter zit: wat denken ze dat er met hun kind gebeurt op school, en wat is volgens hen daarvan de impact? Vaak is het mogelijk om de ouders gerust te stellen, door extra info te geven over wat er in de les gebeurt. Het is niet nodig om inzicht te geven in je lesvoorbereidingen, jij bent de onderwijsexpert. 

Zoek je inspiratie voor een constructief gesprek met ouders? Bekijk deze 2 voorbeeldsituaties en een mogelijk gesprek. 

Koppel terug naar je team en eventueel naar andere ouders

Heb je het gevoel dat dit niet voldoende helpt? Neem dan even de tijd om af te stemmen met je team. 

1. Wie ga je rond de tafel samenbrengen?

2. Wat speelt er onder het oppervlak?

Begrijpen we de vraag-achter-de-vraag? Van waar komt de bezorgdheid? Zijn er onderliggende waarden waar je bij kan aansluiten? 

3. Wat zijn de kaders die we met betrekking tot dit gesprek nodig hebben?

Denk aan kaders die je kan toepassen op deze situatie. Breng ze eventueel in het gesprek:  

• Behalen van de onderwijsdoelen. Bijvoorbeeld “Het kan zijn dat je niet wil dat je zoon/dochter seksuele opvoeding krijgt, maar er staat in de minimumdoelen/het leerplan dat ...” 
• Referentiekader van onderwijsinspectie. “Je wil dat enkel de godsdienstleerkracht die aanleert, maar dit mag niet van de onderwijsinspectie.” 
• Schoolvisie. “We vinden het als school belangrijk dat …" 
• Rechtenkader. de seksuele rechten van kinderen en jongeren.“Jongeren hebben het recht op informatie op hun maat.” 
• Ontwikkelingspsychologisch kader. “Misschien heeft uw kind hier nog geen vragen over geuit, maar heel wat andere kinderen zijn hier al mee bezig.” 
• Praktisch-organisatorisch kader. “Het is onmogelijk om deze les op een aparte manier/tijdstip aan uw kind te geven, dat krijgen we niet georganiseerd.” 

4. Welke oplossingen ken je?

Sommige kaders zijn niet onderhandelbaar, sommige zijn iets flexibeler. Welke afspraken kan je maken? Hou hierbij rekening met de behoefte en probeer voor de behoefte een oplossing te zoeken. Stel je hierbij vragen zoals wat is haalbaar, realistisch, wanneer komen we terug om te bekijken hoe dit verlopen is?