Praten over seksuele gezondheid in een meertalige context

Begin met de juiste basishouding: enkele tips

• Laat je eigen kennis even los en luister zonder vooroordeel. Soms vertrek je van veronderstellingen omdat iemand een migratieachtergrond heeft of anderstalig is. 
• Neem als hulpverlener de ‘niet weten houding’ aan. Deze houding helpt je om vooroordelen los te laten en maakt je bewust van je eigen attitudes en visies. De persoon die voor je zit is de expert in diens leven. 
• Luister in de eerste plaats. Je hoeft niet alles te weten over seksualiteit of een oplossing te hebben voor elk probleem. Als hulpverlener help je reeds als je mensen laat praten. Door beluisterd te worden, voelt de hulpvrager zich minder alleen.
• Probeer niet dadelijk te vervallen in goede raad geven, tips geven of actie ondernemen.
• Het is oké dat je als professional zelf over seksualiteit begint in dit gesprek.

Zanzu.be: praat over seksuele gezondheid in 14 talen

Voor een gesprek met een anderstalig persoon moet je elkaar minimaal kunnen begrijpen. Zoek naar een gemeenschappelijke taal:

• Gebruik Engels of Frans als tussentaal als je dat helpt.
• Of zorg ervoor dat er een tolk aanwezig is om het gesprek mogelijk te maken.
• Gebruik Zanzu.be als vertaaltool.

Surf op Zanzu in het Nederlands of een andere contacttaal. Krijg gelijktijdig een vertaling in één van de 13 andere talen:

• Laat tekst in een van de 14 talen voorlezen.
• Zeg aan je cliënten om op eigen tempo de site te bezoeken in hun taal.
• Gebruik de tekeningen om relaties en seksualiteit uit te leggen.

Ga naar Zanzu.be

Tip! Bestel de visitekaartjes van Zanzu in de Shop van Sensoa. Geef ze mee met je cliënt of patiënt. Zo kan die later een bezoek te brengen aan Zanzu.be, op eigen tempo. 

Gebruik Onder 4 Ogen als ondersteuning voor een gesprek

De Onder 4 Ogen gespreksmethode is een hulpmiddel om een gesprek te voeren over seksuele gezondheid. 

Voor mensen in kwetsbare situaties is de wijze waarop je dit gesprek aangaat, niet verschillend van andere doelgroepen. Denk aan anderstalige personen, mensen met een migratieachtergrond of mensen met lage gezondheidsvaardigheden.

Onder 4 Ogen maakt seksuele gezondheid bespreekbaar

Sommige professionals ervaren drempels: 

• Te weinig kennis of vaardigheden om over seksualiteit te spreken 
• Te weinig kennis over andere referentiekaders 
• Weerstand bij hulpvrager 
• De tijd ontbreekt 
• Taalbarrière 

De Onder 4 Ogen gespreksmethode biedt een antwoord op een aantal hindernissen van jou als hulpverlener. Bouw het gesprek op in 4 eenvoudige stappen:

Stap 1: Breng de seksuele gezondheid proactief ter sprake 

Als professional kan je een gesprek starten vanuit een bezorgdheid over de seksuele gezondheid van een patiënt of client. 

Hulpvragers verwachten dat de hulpverlener seksualiteit zelf ter sprake brengt. Benoem je beroepsgeheim. Op Zanzu.be vind je een aanzet om je rol als zorgverlener en het beroepsgeheim te bespreken met je cliënt of patiënt. 

Aanknopingspunten 

Er zijn heel wat aanknopingspunten in je werk om seksualiteit of seksuele gezondheid zelf ter sprake te brengen: 

• Opvolging van medicatie of medische zorgen 
• Problemen: psycho-sociaal, fysisch, financieel 
• Specifiek gedrag van de hulpvrager of een partner: drugs, alcohol, grensoverschrijdend gedrag 
• Levensgebeurtenissen: geboorte, scheiding, overlijden familielid, nieuwe relatie 

Leg uit waarom je het ter sprake brengt: 

• Als onderdeel van je job. 
• Verwijs naar expertise of aanknopingspunt. 
• Verwijs naar ervaringen: andere hulpvragen. 

Vraag toestemming: 'Is het oké?'

Door toestemming te vragen om het gesprek verder te zetten, verhoog je de betrokkenheid en het gevoel van controle bij de hulpvrager. Je kan de weerstand hierdoor verminderen.  

Vraag naar de situatie of ervaring van de persoon zelf 

Voorbeeldzinnen: 

'Mijn job is praten met mensen over... Ik praat ook vaak met mensen over seks. Veel mensen maken zich daar zorgen over .… Is het oké om het hier even over te hebben? Heb jij zorgen of vragen over seks? ...Hoe loopt dat bij jou?'

'Soms vertellen vrouwen mij dat ze eigenlijk geen kind meer willen. Maar hun man wel. Dat is niet gemakkelijk. Vind je het goed om hierover te praten? Is dat iets dat jij ook hebt?'

'Je vertelt dat je een nieuw lief hebt. We weten dat een condoom vaak vergeten wordt. Soms kan je daarna wel ergens pijn of last krijgen. Dat is vervelend. Is dat iets dat jij ook al hebt gehad? En vind je het goed om hier even over te praten?'

'Je vertelde dat je met je vrouw en twee dochters gevlucht bent. Jullie wilden niet dat jullie dochters ook (zoals je vrouw) zouden besneden worden. Ik hoor vaak van anderen dat de besnijdenis grote gevolgen heeft op hun seksleven. Heb jij hier vragen over? Is het oké om hier over te praten?'

'Mannen vertellen me dat ze soms geld krijgen voor seks. Terwijl ze die seks eigenlijk niet willen. Maar ze doen dit om te kunnen overleven. Ze schamen zich hier erg over. Ik zou hier graag met jou even over willen praten, is dat oké? … Is dat iets dat jij ook al hebt moeten doen?'

'In veel landen krijgen jongeren geen informatie over seks. Daardoor hebben jonge mannen vaak vragen over hun lichaam en seks. Is het oké om hier even over te praten samen? Heb jij vragen of zorgen over seks waar we even over kunnen praten?'

Aandachtspunten bij stap 1 

Gebruik in deze eerste stap eenvoudige taal, korte zinnen en gebruik andere  (fictieve) hulpvrager-verhalen, zoals "Ik hoor van andere mensen dat ...'

Geeft de hulpvrager geen toestemming om over seksuele gezondheid te praten? Rond dan het gesprek af. Zeg dat de hulpvrager in de toekomst bij jou terecht kan met vragen of zorgen rond seksualiteit of seksuele gezondheid: 'Als u ooit wel vragen of zorgen zou hebben rond seksualiteit, dan kan u bij mij terecht.'

Stap 2: Stimuleer de persoon om zelf te vertellen 

Mensen kunnen vrijuit praten over hun seksuele gezondheid. 

• Sla deze stap niet over, want luisteren is helpen. 
• Vertrek vanuit de ‘niet weten houding’ en sta stil bij het verhaal van de persoon. 

Er zijn drie kapstokken die je kan gebruiken om de persoon te stimuleren om te vertellen.  

1. Bevraag ICE: ideas- concerns- expectations

Bevraag de ideeën, bezorgdheden en verwachtingen van je gesprekspartner:

• Wat denk je? Hoe denk je zelf dat dit komt? 
• Welke zorgen heb je? 
• Wat verwacht je? 

2. Bevraag het bio-psycho-sociaal model

Gezondheid bestaat uit fysieke, psychologische en sociale componenten.

• Heeft dit een gevolg voor je lichaam? 
• Hoe ga je hier zelf mee om? 
• Hoe denkt je partner hierover? Je familie, cultuur? 

3. Bevraag de 3 G’s: gedachten, gevoelens, gedrag 

Deze vragen nodigen je gesprekspartner uit om stil te staan bij zichzelf. De 3 G’s kan je gebruiken bij antwoorden zoals 'Dat kan bij mij niet want dat mag niet van mijn partner, ouders, geloof,...' of 'Dat verandert toch niet want...'

• Wat denk je hier zelf over? 
• Wat voel je hierbij? 
• Wat doe je hiermee? 

Wat als er geen contacttaal mogelijk is?  

Als er geen contacttaal mogelijk is, zal de Onder 4 Ogen methode geen hulp bieden in het gesprek. 

• Je kan stap 2 (de persoon stimuleren om zelf te vertellen) dan niet gebruiken. 
• De kans om als professional meer te weten over de unieke situatie waarin de persoon zich bevindt, is klein.  
• Je kan als professional de gevoelens en noden van de persoon dan niet begrijpen en mogelijk zelfs foutief invullen. 

Wil dit zeggen dat seksuele gezondheid dan niet ter sprake komt? Neen, zeker niet.  

• Je kan met behulp van Zanzu.be wel objectieve, neutrale informatie geven in de moedertaal of contacttaal van de persoon. 
• Ook zo kan je bijdragen aan de seksuele gezondheid van je patiënt of cliënt. Ook al is de info dan niet op maat. 

Stap 3: Vat het gesprek samen 

Als professional kreeg je meer begrip en voeling met deze unieke persoon. Vat nu de antwoorden op de ICE-vraag en andere kapstokken samen. Dit maakt de brug naar het aanbod in stap 4. 

Voor de hulpverlener is het belangrijk om samen te vatten: 

• Omwille van vaak beperkte tijd
• Om het gesprek in de hand te houden
• Om het gesprek respectvol af te ronden

Voor de hulpvrager is het belangrijk om samen te vatten: 

• Omdat die zich gehoord voelt.
• Omdat die kan aangeven of het klopt. 

Stap 4: Doe een aanbod 

Luisteren, toestemming geven om hierover te praten en op maat van de persoon een hulpaanbod aanreiken, helpt om de seksuele gezondheid te bevorderen. 

Het aanbod kan verschillend zijn: 

• Verwachtingen bijstellen  
• Een vervolg-afspraak plannen (minimum) 
• Informatie geven via de websites Zanzu.be (in 14 talen) of Allesoverseks.be 
• Doorverwijzen  

Zorg voor duidelijkheid en structuur

• Geef aan dat je informatie zal geven en vraag toestemming. 
• Benadruk vooraf dat veel personen aangeven dat de informatie soms (te) veel is.  
• Vraag om te zeggen wanneer je als hulpverlener te snel gaat: 'Heel wat mensen vinden de info die ik geef soms moeilijk. Soms leg ik het te snel uit. Wil je het zeggen als ik te snel ga?'
• Probeer de informatie kort te houden en structureer je antwoord. Vraag of het oké is als je nogmaals herhaalt, vraag of er nog vragen zijn.  

Gebruik Zanzu.be als ondersteuningsmiddel

• Bekijk Zanzu.be in het Nederlands of een andere contacttaal en krijg gelijktijdig een vertaling in één van de 13 andere talen.  
• Draai je scherm om samen te kijken. 
• Laat de tekst in één van de 14 talen voorlezen.
• Gebruik de tekeningen om uitleg te geven.  
• Bij bijna elke pagina vind je relevante hulpadressen. 

Werk financiële drempels weg  

• Ga na of de patiënt of hulpvrager recht heeft op verhoogde tegemoetkoming.  
• Ben je een medische zorgverlener? Pas zo veel mogelijk de derdebetalersregeling toe.  
• Ga na of de patiënt recht heeft op (verhoogde) terugbetaling van bijvoorbeeld anticonceptie of PrEP via het ziekenfonds.

Meer leren over meertalige context? Volg een opleiding

Online cursus 'Communiceren over seksuele gezondheid in een meertalige context'

Met deze gratis online training op de Sensoa Academie leer je hoe je met anderstalige personen kan praten over seksuele gezondheid. Met interactieve animaties.

Doorloop je 2 van de 4 scenario's? Dan krijg je een certificaat voor deze training.

Online cursus 'Onder 4 Ogen' van Sensoa en VIVEL

Sensoa en VIVEL maken seksuele gezondheid bespreekbaar met de gratis online cursus 'Onder 4 Ogen'. Met praktische oefeningen en tips.

Schrijf je in voor deze cursus op de VIVEL Academie, het leerplatform voor de eerste lijn. Je zal eerst de vraag krijgen om een gratis account aan te maken.

Opleiding op maat: 'Praten over seksualiteit als zorgverlener of hulpverlener'

Wil je als team kennismaken met Zanzu.be? Wil je een introductie over Onder 4 Ogen?

Vraag een opleiding aan op maat van jouw organisatie. Kan ook in combinatie met een online cursus.