Liselot Bouserie is leraar wiskunde aan het Sint-Lodewijkscollege in Brugge. Sinds een aantal jaar geeft ze ook seksuele vorming.
Ik geef wel al zo’n 16 jaar les. Een viertal jaar geleden begon ik relationele en seksuele vorming te geven. Als jaarverantwoordelijke van de vijfdes sta ik ook in voor de organisatie van een aantal activiteiten buiten lesgeven, vandaar.
Uitmaken met een sms’je
De derdejaars kregen al voorlichting, maar dan vooral over de ‘technische’ zaken, anticonceptie bijvoorbeeld. Er was nood aan een opvolging bij de vijfdes, maar dan vooral over de sociale aspecten van seksualiteit. Leerlingen die het uitmaken met een sms’je bijvoorbeeld, dat is geen manier van doen!
Iemand moest het voortouw nemen
‘Kun jij daar iets rond organiseren?’ vroegen ze mij. Er was niet veel enthousiasme bij de collega’s en ik zag dat er niet veel ging gebeuren als niemand het voortouw nam. Ik neem het initiatief, dacht ik, en probeer mijn collega’s over de streep te trekken.
We waren met een twintigtal leraren in de vijfdes en ik vroeg wie het zag zitten om mee te doen. Uiteindelijk waren we met drie. We zijn gaan samenzitten met de collega’s van de derdes om ermee te starten. Nu zijn we op school met een team van een zestal leraars.
Een beetje sterven, maar de leerlingen waren zo blij
De drempel om eraan te beginnen was eerst heel hoog. Vooral over het gevoelsmatige spreken is in het begin heel moeilijk. Ik weet er niet genoeg over, dacht ik. De leerlingen weten veel meer dan ik, maar dat is niet zo.
Met een klein hartje ben ik dus aan mijn eerste sessie begonnen. Die eerste honderd minuten, dat was een beetje sterven. Maar de leerlingen waren zo blij om seksuele vorming te krijgen. Ze weten echt nog niet zoveel en hebben duizend en één vragen, merkte ik.
'Friends' als inspiratie
We begonnen met de Werkmap Goede Minnaars. En toevallig stond er in die periode in de ‘Flair’ een artikel over de verschillen tussen seks en porno. Als toelichting gebruikten we een powerpoint: ‘seks versus porn’. Inspiratie haalden we ook uit een tv-serie zoals ‘Friends’.
We gebruiken suggestieve dingen, want expliciete zaken kunnen we niet tonen. Maar iedereen is mee, ze weten waarover het gaat. We vonden ook veel informatie op Sensoa.be.
Verder gebruiken we Tussen de lakens en het 'handboek RSV' van Sensoa. We gebruiken ook het Vlaggensysteem om cases en verhaallijnen te bespreken.
Ik stel mij op als coach
Ik kies vooral voor werkvormen waarbij leerlingen per twee of in kleine groepjes zitten om topics te bespreken. En om die dan kort in de grotere groep te brengen. Ik stel mij dus meer op als coach.
Zo kregen we een draaiboek met een vijftal topics: flirten, start van een relatie, erogene zones, mythes en waarheden en stellingen: hoe denk jij hierover. Met bijhorende werkvormen om die thema’s aan te reiken.
Ik meng verschillende werkvormen. Ik laat een werkvorm ook niet te lang duren, want dan verlies je de leerlingen. Na 15 minuten laat je hen best terugkomen in de grote groep. Bij een reeks van 5 werkvormen hebben we nooit de laatste kunnen doen, omdat er toch altijd meer tijd nodig is.
Meer aandacht voor holebi-relaties
De inhoud is sindsdien nog niet zoveel veranderd, maar we zorgen wel voor een update. We merkten bijvoorbeeld dat we vrij stereotiep uitgingen van man-vrouw relaties. Dus gaven we ook meer aandacht aan holebi’s en aan de transgender-problematiek. Dat deden we aan de hand van een aantal uitspraken. Een artikel in De Morgen over mythes was onze inspiratiebron.
Het moeilijkste vind ik in de groep homoseksualiteit aankaarten. Je weet niet of er misschien holebi-jongeren in de groep zijn. Je hebt schrik dat ermee gelachen zal worden. Theater is dan een goede tussenstap. We maakten gebruik van het toneelstuk ‘Dood verlangen’ over holebi-relaties. Dat vind ik een heel goed stuk, we hebben het dit jaar opnieuw aangevraagd. We plannen dat dan op de laatste uren van een schooldag. Dan hebben leerlingen direct daarna tijd om er met hun vrienden of thuis met hun ouders over te reflecteren.
Toneel is een goede opener
Waarom toneel? We hebben er eerst over getwijfeld maar dan toch voor een toneelstuk gekozen. Een spreker uitnodigen vind ik veel meer belerend. En bij een getuigenis hebben leerlingen snel de reactie ‘zo zit ik niet in mekaar’.
Toneel blijkt een goede opener. Beter dan ‘Vandaag zullen we het eens hebben over’ want dan kijken leerlingen je raar aan. We plannen het toneel altijd vóór de sessies seksuele opvoeding. Dan hebben we gelegenheid om er nog op terug te komen. Toneel geeft ook de mogelijkheid om over een derde persoon te spreken in plaats van over jezelf.
Ik kom de klas binnen als ‘vreemde’ persoon
De leerlingen waren eerst verrast dat een wiskundeleraar seksuele vorming geeft. We lossen het nu zo op dat we nooit als begeleider in een groep komen aan wie we zelf ons vak geven. We gaan dus binnen in een klas als ‘vreemde’ persoon. Leerlingen hebben er ook bewondering voor dat je dat durft. Ik geef ook toe dat ik niet alles weet. We gebruiken de computer in de klas om naar antwoorden te zoeken als dat nodig is.
Durf de sprong wagen!
Verder zou ik aanraden om met twee of drie leraren te beginnen. Durf de sprong wagen! Heb geen schrik, het wordt makkelijker door het te doen. Je krijgt ook heel veel terug van de leerlingen.
Openheid en bereidheid zijn cruciaal
Je moet volgens mij geen speciale competenties hebben om seksuele opvoeding te geven. Je moet wél een zekere openheid en bereidheid hebben. Die opvoedende taak, elke leraar heeft dat volgens mij in zich. Je moet wel een zeker idealisme hebben en achter de noodzaak staan. Als je je gedwongen voelt, dan lukt het niet.
In de lerarenopleiding zou het goed zijn om een module te hebben die daar specifiek over gaat: wat kan je geven, welk materiaal bestaat er en hoe pak je het aan? Geef de studenten een groepswerk over seksuele opvoeding, laat hen iets maken over dat onderwerp en zorg dat ze eens een les kunnen bijwonen. Ongekend is onbemind!
