Sciensano verzamelt en publiceert jaarlijks informatie over het aantal hiv- en aidsdiagnoses in België. Deze Feiten en cijfers (2024) bevat gegevens over 2023 en voorgaande jaren.
In 2023 waren er 665 nieuwe hiv-diagnoses. Dat is gemiddeld 1,8 diagnoses per dag.1
- Dit is een stijging van 13% in vergelijking met 2022.
- Daarmee stopt voorlopig de dalende trend die we de afgelopen jaren zagen.
- De stijging doet zich voor bij bijna alle doelgroepen.
- In 2023 gebruikten 8.727 personen PrEP. Dit is een stijging van 26% ten opzichte van 2022.
- De kwaliteit van leven van mensen met hiv kan beter, ondanks de grote medische vooruitgang. Stigma blijft het belangrijkste probleem.
Snel naar
Hoeveel mensen hebben hiv in België?
Nieuwe hiv-diagnoses in 2023
In 2023 werden in België 665 nieuwe hiv-diagnoses vastgesteld. Dat komt overeen met 1,8 nieuwe diagnoses per dag.1
Dit is een stijging van 13% met het jaar voordien. Daarmee stopt op dit moment de dalende trend van de laatste jaren.
- Bij mannen die seks hebben met mannen steeg het aantal nieuwe diagnoses tegenover 2022 met 16%.
- Bij heteroseksuele personen steeg het aantal diagnoses tegenover 2022 met 26%.
Aantal mensen met hiv in België
In 2023 werden in België 18.703 hiv-patiënten medisch opgevolgd. Dat is een lichte stijging in vergelijking met 2022.
De populatie van hiv-patiënten in medische opvolging veroudert: 51% van de mensen met hiv in België is 50 jaar of ouder.
Daarnaast wisten in 2023 naar schatting 1.325 mensen in België nog niet dat ze hiv hebben. Deze schatting gebeurt op basis van een statistisch model. Het aantal mensen met een niet vastgestelde hiv-infectie lijkt wel af te nemen. 1
Wie krijgt het meest te maken met hiv?
Mannen die seks hebben met mannen (MSM)
In 2023 werden in België 297 hiv-diagnoses gesteld bij mannen die seks hebben met mannen (MSM). Dat is een stijging met 16% ten opzichte van 2022. Hiermee stopt voorlopig de dalende trend van de afgelopen jaren.
Deze stijging is vooral zichtbaar bij de Belgische MSM, die 48% van de in 2023 gediagnosticeerde MSM vertegenwoordigen. Verder vertegenwoordigen Europese MSM 18%, Latijns-Amerikaanse MSM 13% en Sub-Saharaans Afrikaanse MSM 10%. van de nieuwe diagnoses bij MSM.
Bij alle leeftijden van MSM zien we een stijging van het aantal diagnoses. Een opvallende stijging was er bij MSM tussen 30 en 39 jaar. Bij de leeftijdsgroep 20-29 jaar stabiliseerde het aantal diagnoses.
- 31% was tussen 20 en 29 jaar
- 29% was tussen 30 en 39 jaar
- 37% was 40-plusser
- 3% was jonger dan 20 jaar
Heteroseksuele vrouwen
Bij heteroseksuele personen werden 328 hiv-diagnoses gesteld in 2023. Dat is een stijging van 13% in vergelijking met 2022.
Er is een toename van het aantal diagnoses bij heteroseksuele vrouwen. Bij vrouwen met de Belgische nationaliteit met 19% en met andere Europese nationaliteiten met 23%. Bij vrouwen van sub-Saharaans Afrika bleef het aantal diagnoses stabiel na de stijging van 2022.
Bij heteroseksuele vrouwen komen de nieuwe hiv-infecties voor bij personen afkomstig uit Sub-Saharaans Afrika (53%), Belgen (24%), een Europese nationaliteit (15%) en bij vrouwen met een andere niet-Europese nationaliteit (9%).
Heteroseksuele mannen
Bij heteroseksuele mannen bleef het aantal diagnoses stabiel bij de Belgen. Bij de heteroseksuele mannen met Sub-Saharaanse en Europese nationaliteiten was er een stijging met respectievelijk 33% en 49% in vergelijking met 2022.
Bij heteroseksuele mannen had 36% de Belgische nationaliteit, 29% een Sub-Saharaans Afrikaanse nationaliteit, 20% een Europese nationaliteit en 15% een andere nationaliteit.
Nationaliteit: hiv-epidemie wordt diverser
Sinds enkele jaren wordt het profiel van mensen met een positieve hiv-diagnose diverser.
- In 2023 had 48% van de gediagnosticeerde mannen die seks hebben met mannen de Belgische nationaliteit. In 2014 was dat nog 66%. De volgende niet-Belgische nationaliteiten werden het meest gerapporteerd in 2023: Brazilië, Portugal, Kameroen, Frankrijk.
- Bij heteroseksuele personen had in 2023 43% een Sub-Saharaans Afrikaanse nationaliteit. In 2014 was dat nog 49%. De volgende niet-Belgische nationaliteiten werden het meest gerapporteerd in 2023: Kameroen, Democratische Republiek Congo, Ivoorkust en Oekraïne.
Leeftijd: belangrijk aandeel 50-plussers
Het grootste deel van de nieuwe diagnoses in België vond in 2023 plaats bij 25-plussers.
- 76% vond plaats bij mensen tussen 20 en 49 jaar.
- 21% werd vastgesteld bij 50-plussers.
- 3% werd vastgesteld bij jongeren (15-19 jaar).
- Minder dan 1% was jonger dan 15 jaar.
De hiv-populatie veroudert over het algemeen: 51% van de mensen in behandeling was 50 jaar of ouder in 2023. Dat komt vooral door de antiretrovirale behandelingen en dus de betere levensverwachting voor mensen met hiv.
Hoeveel hiv-patiënten zijn er in behandeling?
In 2023 werden er in België 18.703 mensen met hiv medisch opgevolgd.
Van het totaal aantal geschatte personen met hiv in België kreeg 93% de diagnose, kreeg 95% van deze mensen een hiv-behandeling en had 98% hiervan een niet-detecteerbare virale lading. Dit betekent dat 87% van al de personen die met hiv leven een ondetecteerbare virale lading hadden.
Daarmee bereikt België in 2023 gedeeltelijk de 95-95-95 doelstelling van Unaids:
- 95% van de mensen die leven met hiv kent zijn hiv-status.
- 95% van hen krijgt medische behandeling.
- 95% daarvan heeft een gecontroleerde (of lage) virale lading.
België bereikt dus de algemene doelstelling in 2023, maar het geschat aandeel van personen met hiv die geen diagnose kregen, overschrijdt opnieuw de 5% in 2023.
Waarom snel testen en behandelen?
Omdat laagdrempelig testen en snel behandelen een vorm van preventie is.
98% van de mensen met hiv die in 2023 opgevolgd worden door een Hiv-referentiecentrum kregen hiv-medicatie.
Hiv wordt niet overgedragen bij een gecontroleerde virale lading (minder dan 200 viruskopijen per ml bloed). Van de personen die minstens 6 maanden een behandeling kregen in de hiv-referentiecentra had 97% een gecontroleerde virale lading bij de laatste meting in 2023.
Hoeveel mensen zijn gestart met PrEP?
PrEP-medicatie voorkomt overdracht van hiv bij mensen die een grote kans lopen om besmet te worden. PrEP vervangt het condoom niet, het is een aanvulling.
Sinds 1 juni 2017 is de terugbetaling door de ziekteverzekering geregeld. Sindsdien steeg het aantal PrEP-starters.
In 2023 gebruikten 8.727 personen PrEP. Dit is stijging met 26% tegenover 2022 (6.932).
99% van de gebruikers zijn mannen, voornamelijk MSM.
De cijfers gaan over de afnames in gewone Belgische apotheken. Daarnaast wordt PrEP ook verstrekt door ziekenhuisapotheken.
Hoeveel mensen maakten gebruik van PEP na risico?
PEP of Post Exposure Profylaxis is een behandeling die hiv kan voorkomen. De arts schrijft PEP voor na een groot risico op hiv-overdracht.
In 2023 kregen 2.242 personen een PEP-behandeling opgestart. Dat is een daling in vergelijking met 2022.
Consensuele onbetaalde seksuele contacten (48%) en verkrachting (33%) werden het vaakst gemeld als risico.
Wat is de levenskwaliteit van mensen met hiv?
De kwaliteit van leven van mensen met hiv kan beter. Dat blijkt uit een nodenbevraging van Sensoa (2020), gefinancierd door de Vlaamse overheid.
Sensoa bevroeg 505 mensen met hiv in Vlaanderen en Brussel. Doel was om de kwaliteit van leven in kaart te brengen, noden op te sporen en lessen te trekken voor preventie. 6 aspecten werden bevraagd: fysieke gezondheid, geestelijke gezondheid, sociale steun, impact van hiv, coping met hiv, stigma en discriminatie.2
Stigma en vooroordelen over hiv
Stigma blijft het belangrijkste probleem voor mensen met hiv. Voor 41% is minder stigma in de samenleving de belangrijkste voorwaarde om beter te kunnen leven met hiv.
Bijna alle mensen met hiv zijn zeer voorzichtig om het iemand te vertellen (85%). En ze zijn bezorgd dat anderen het doorvertellen (69%). De helft denkt dat de meeste mensen met hiv afgewezen worden (49%). Ze getuigen over negatieve behandeling, afwijzing en uitsluiting als mensen het te weten komen. Dit stigma belemmert hen om open over hiv te spreken en zichzelf te zijn. En het zorgt voor angst en isolatie.
Het taboe op hiv is het hoogst bij mensen van Afrikaanse origine, in landelijke gebieden en bij mensen met een recente diagnose.
Weinig sociale steun
Mensen met hiv ervaren weinig sociale steun: 43% van de mensen met hiv hebben die ervaring.
Mensen van Afrikaanse origine en mensen met een recente diagnose ervaren nog minder steun: respectievelijk 58% en 62% voelt zich niet gesteund. Ter vergelijking: bij de ‘gemiddelde Vlaming’ is dat 15%
Eén op zeven vertelt het aan niemand
De meeste mensen (86%) hebben hun hiv-status verteld aan anderen. Toch vertelt ongeveer één op zeven (14%) het aan niemand en kent 18% geen enkele andere persoon met hiv.
Het is niet omdat je vertelt over je hiv-status, dat anderen ook openstaan voor een gesprek over hiv. Integendeel: bij 41% van de mensen die het vertelden, stond hun omgeving er niet of in beperkte mate voor open.
Ook dat kan bijdragen aan isolement en minder sociale steun ervaren. Hiv bespreekbaar maken verdient dus blijvende aandacht in campagnes.
Discriminatie van mensen met hiv
Voelen mensen met hiv zich nadelig behandeld door hun hiv-status? 65% heeft dit ooit meegemaakt. Discriminatie doet zich het vaakst voor in de naaste omgeving van mensen met hiv: nieuwe (seks)partners (36%), vrienden (21%) en bestaande partners (20%). Mensen met hiv ervaren vooral afwijzing en uitsluiting.
Discriminatie in de zorgsector
Buiten de naaste omgeving doet discriminatie zich het meest voor in de zorgsector: bijna één op drie (31%) heeft dit ervaren. Vooral in de ziekenhuiscontext (10%) en bij tandartsen (9%). Deelnemers aan de bevraging gaven enkele treffende voorbeelden van een aparte en negatieve behandeling. Zo werd 16% ooit zorg geweigerd.
Impact van hiv op mentaal welbevinden
80% van de mensen met hiv ondervindt weinig invloed van hiv in zijn/haar beroeps-, sociaal- en privéleven. 40% geeft wel aan dat hiv een negatieve impact heeft op zijn/haar levenstevredenheid en 41% op de seksuele tevredenheid.
Het meest opvallend is de angst dat potentiële partners hen zullen afwijzen als ze vertellen over hun hiv-status (61%). Deze angst is nog groter bij mensen met een recente diagnose (78%). Bijna de helft (46%) weet ook niet goed hoe dit te vertellen.
Geestelijke gezondheid en depressies
De geestelijke gezondheid van mensen met hiv is een belangrijk aandachtspunt. Mensen met hiv hebben bijna dubbel zo vaak ooit een gediagnosticeerde depressie dan de algemene bevolking (26% tegenover 15%).
Vooral mensen met een recente diagnose scoren slechter: de helft heeft psychische klachten die variëren van mild tot ernstig. De diagnose hiv is voor velen een ingrijpende ervaring, die hun situatie en toekomstperspectief negatief bepalen.
Positief omgaan met eigen status
Naast de negatieve impact van hiv hebben peilde Sensoa ook naar de aanwezigheid van positieve coping-mechanismen. De meeste mensen (70%) met hiv aanvaardden hun hiv-status en integreerden hiv in hun leven.
Toch voelt ook een ruime groep zich beschaamd om hiv te hebben (36%), zeker mensen met een recente diagnose (56%). Een minderheid heeft een negatief hiv-zelfbeeld: zich vuil (18%) of een slecht persoon (16%) voelen.
Therapie goed opgevolgd
Wat de behandeling betreft, doen mensen met hiv het goed. Bijna alle deelnemers nemen hiv-medicatie (96%), hebben een goede therapietrouw (96%) en een ondetecteerbare virale lading (89%).
Dat wil zeggen dat ze hiv niet meer kunnen overdragen via seks. Ze zijn ook heel tevreden over de zorg in Hiv-referentiecentra (90%).
Welke doelstellingen voor hiv-preventie?
Combinatiepreventie: verschillende maatregelen combineren
Om de verdere verspreiding van hiv te voorkomen, moeten we blijven inzetten op verschillende maatregelen:
- Sensibiliseren over veilig vrijen.
- Condooms en glijmiddel zoveel mogelijk ter beschikking stellen. Dat is ook één van de aanbevelingen uit Het Groot Condoomonderzoek (2024).
- Meer en makkelijk testen op hiv.
- Mensen die positief testen snel behandelen.
- PrEP-gebruik promoten en makkelijker ter beschikking stellen.
- Huisartsen en gezondheidswerkers stimuleren om proactief over seksuele gezondheid te praten én om de hiv-test voor te stellen
Gerichter testaanbod - toegang tot PrEP verbeteren
Sensoa voelt zich door de cijfers uitgedaagd om de preventie-inspanningen onverminderd verder te zetten. In samenwerking met het volledige hiv-werkveld.
- We moeten meer te weten komen over wie vandaag, naast de bekende groepen, een risico loopt op hiv. Met een voldoende divers testaanbod kunnen we nog gerichter testen.
- Makkelijker en sneller toegang tot PrEP kan een grote impact hebben. Sensoa zet zich daarvoor in, samen met andere organisaties. Sensoa blijft mannen die seks hebben met mannen ondersteunen om PrEP te overwegen.
Inspelen op diversiteit
De groep mensen die een risico lopen op een hiv-infectie wordt steeds diverser. Dat maakt een gerichte aanpak noodzakelijk. Terreinwerk en community based werken zijn tijdsintensief, maar noodzakelijk.
Zo kunnen we iedereen bereiken en meekrijgen in onze complexe gezondheidsstructuren. Sensoa zette daarin al stappen en wierf extra mensen aan.
