Wat is sexting? Hoeveel jongeren sturen sexy berichtjes of foto's en waarom doen ze dat? Wanneer gaat het over de grens en wat zegt de wet? Vind cijfers uit Apestaartjaren en ander wetenschappelijk onderzoek.
Wat is sexting?
Sexting is online seksueel getinte tekstberichtjes, foto’s of video’s uitwisselen. Dat kan gebeuren tussen bekenden of onbekenden.
Jongeren nemen verschillende rollen aan:
- Ze kunnen zelf beelden of boodschappen maken en die versturen.
- Ze kunnen ook beelden ontvangen, vragen of doorgestuurd krijgen.
Jongeren gebruiken het woord 'sexting' nauwelijks. Zij hebben het vooral over 'naaktfoto's of nudes versturen'.
Is sexting oké of grensoverschrijdend?
Bij sexting is het heel belangrijk het onderscheid te maken tussen sexting mét en zonder wederzijdse toestemming. Sexting kan helemaal oké zijn als het gebeurt met toestemming, zonder druk of dwang en tussen aan elkaar gewaagde mensen, bijvoorbeeld:
- Pikante tekstberichtjes uitwisselen
- (Half)naakte beelden uitwisselen
- Seksueel getinte videochats
Sexting beschouwen we dan als een moderne vorm van flirten of intimiteit.1
Sexting kan ook grensoverschrijdend zijn. Dat is:
- Als er geen toestemming is.
- Als er druk wordt gezet.
- Als er een grote ongelijkwaardigheid is tussen de betrokkenen.
Dan is het een vorm van online seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bijvoorbeeld:
- Beelden van anderen doorsturen zonder toestemming.
- Iemand onder druk zetten om beelden te maken of te sturen.
- Ongewenst beelden van jezelf sturen.
- Een volwassene die sext met een minderjarige.
Jongeren onder druk
'Toestemming' is niet altijd zo eenduidig. Meisjes kunnen zich volgens onderzoekers onder druk gezet voelen, bijvoorbeeld om aanvaard te worden in de vriendenkring.8Sommige onderzoeken benadrukken dat jongeren (vooral meisjes) onder druk staan van hun peers om te sexten. Die druk kan verschillende vormen aannemen:
- Groepsdruk om te sexten
- Emotionele chantage als iemand weigert om foto’s te sturen
- Echte afpersing met een drukkingsmiddel, bijvoorbeeld eerder gestuurde foto’s
Anderen wijzen op het verband met cyberpesten en op het feit dat steeds jongere kinderen (8-10 jaar) ongewenst met seksuele beelden in contact komen.8
Oog voor genderongelijkheid
Er zit een zekere evolutie in de standpunten van onderzoekers. Een louter negatieve benadering maakt plaats voor een wetenschappelijke benadering die sexting met wederzijdse toestemming als een onderdeel van normaal seksueel gedrag bestudeert.
Vooral vanuit de cultuur- en communicatiewetenschappen en vanuit feministische hoek9
wordt de dubbele standaard aangeklaard die er rond sexting heerst: sexting is stoer voor jongens en schaamtevol voor meisjes. Deze onderzoekers claimen het recht van meisjes en vrouwen om net als mannen hun seksualiteit online te beleven, zonder dat ze daarom bang moeten zijn voor reputatieschade.11; 6
Zij gaan op zoek naar de context waarbinnen sexting voor meisjes een veilige en positieve ervaring kan zijn, vrij van ‘shaming’ en vervolging, met respect voor hun privacy.9
Welke jongeren doen aan sexting?
Gegevens over sexting variëren naargelang het onderzoek. Omdat telkens andere leeftijdsgroepen bevraagd worden of omdat de invulling van het begrip ‘sexting’ verschilt.
We bekijken hieronder apart wie er stuurt en wie er ontvangt, aangezien dit verschilt.
Hoeveel Vlaamse jongeren sturen seksuele getinte foto’s?
Over het sturen van seksueel getinte foto’s tussen jongeren is onze samenleving heel bezorgd, hoewel ook volwassenen sexten. Het recentste Apestaartjaren onderzoek (2022) focust dan ook vooral op jongeren.
De resultaten hieronder gaan vooral over de kinderen uit het 5e en 6e leerjaar en jongeren uit het regulier secundair onderwijs. Er werden ook 249 leerlingen uit het buitengewoon onderwijs bevraagd. Die gegevens werden waar mogelijk bijgevoegd.
Ook kinderen sturen al eens een 'sexy foto'
4% van het 5e en 6e leerjaar maakte in de voorbije twee maanden een seksueel getinte foto van zichzelf, 2% zegt dit liever niet. De helft van de kinderen die een foto van zichzelf maakte, verstuurde de foto niet.
Een erg kleine minderheid van de kinderen maakt en stuurt dus seksueel getinte foto’s.
Van de kinderen die wel stuurden, verstuurde 14% het één keer, en nog eens 14% verstuurde enkele keren of wekelijks een sexy foto. (Apestaartjaren, 2022)
Jongeren sexten meer naargelang hun leeftijd
In het secundair onderwijs heeft 7% van de jongeren in de voorbije twee maanden een seksueel getinte foto van zichzelf gemaakt. 3% antwoordde liever niet op de vraag. (Apestaartjaren, 2022)
Van diegenen die de voorbije twee maanden een foto van zichzelf hadden gemaakt verstuurde een kwart de foto niet. 21% deed het één keer, 27% deed het enkele keren of wekelijks. (Apestaartjaren, 2022)
Naarmate jongeren ouder worden sturen ze meer seksueel getinte foto’s:
- In de eerste graad maakte 94% van de bevraagde jongeren de voorbije twee maanden geen seksueel getinte foto van zichzelf.
- In de tweede en derde graad was dat telkens ongeveer 80%.
- Jongeren die wel sturen, doen dat frequenter naarmate ze ouder worden. (Apestaartjaren, 2022)
Buitengewoon onderwijs: veel jongeren antwoorden liever niet
In het buitengewoon onderwijs heeft 8% van de jongeren in de voorbije twee maanden een seksueel getinte foto van zichzelf gemaakt. 5% antwoordde liever niet op de vraag. (Apestaartjaren, 2022)
Van de jongeren die de voorbije twee maanden een foto van zichzelf hadden gemaakt verstuurde 28% de foto niet. 18% deed het één keer, 12% deed het enkele keren of wekelijks.
Meer jongeren in het buitengewoon onderwijs zeggen liever niet hoe vaak ze de zelfgemaakte foto doorsturen (42% tegenover 36%).
'Seksueel getint' is niet altijd naakt
Een ‘seksueel getinte foto’ betekent niet per se dat kinderen of jongeren helemaal naakt op de foto staan.
- 1 op 4 kinderen en 1 op 10 jongeren die een foto stuurden, stonden volledig naakt afgebeeld.
- Ongeveer een kwart van de kinderen en jongeren had nog ondergoed of zwemkledij aan.
- Bijna een kwart was enkel in bloot bovenlijf.
Meisjes gaan eerder voor ondergoed of zwemkledij, terwijl jongens vaker helemaal naakt of in bloot bovenlijf gaan. (Apestaartjaren, 2022)
Leerlingen uit het buitengewoon onderwijs willen nog minder vertellen hoe ze op de foto staan (74%). Ze gaan minder vaak helemaal naakt (5%).
Meerderheid maakt zich onherkenbaar
De helft van de kinderen en 1 op 10 jongeren zegt liever niet of ze herkenbaar op de foto staan of niet. De meerderheid van de jongeren stond onherkenbaar op de foto, maar 42% van de kinderen en 27% van de jongeren was wel te herkennen. Jongens staan iets vaker herkenbaar op de foto. (Apestaartjaren, 2022)
In het buitengewoon onderwijs zegt 59% van de jongeren onherkenbaar op de foto te staan. Al de rest wil er niets over zeggen. Niemand geeft toe herkenbaar te zijn geweest.
Vooral kinderen voelen zich soms onder druk gezet
45% van de kinderen uit de derde graad lager onderwijs die de voorbije twee maanden een foto stuurden, geeft aan dat ze een beetje (8%) tot heel erge (38%) druk ervaarden om dit te doen.
Bij jongeren uit het secundair onderwijs ligt dat lager (25%). Vooral meisjes ervaren dit. (Apestaartjaren, 2022)
Meerderheid heeft geen spijt
57% van de kinderen had achteraf geen spijt dat ze een foto hadden gestuurd, tegenover 65% van de jongeren. Meisjes (39%) hebben vaker spijt dan jongens (25%). (Apestaartjaren, 2022)
Bij leerlingen in het buitengewoon onderwijs die de voorbije twee maanden een seksueel getinte foto stuurden, ervaarde 20% een beetje druk en 25% heel erge druk. 27% van deze leerlingen ervaarden spijt achteraf.
Holebi-jongeren sturen en ontvangen meer
Holebi-jongeren zijn meer bij sexting betrokken dan hetero-jongeren.
Holebi-jongeren:
- Maken meer seksueel getinte beelden van zichzelf.
- Verzenden vaker seksueel getinte beelden van zichzelf.
- Doen dit vaker onherkenbaar.
- Ontvangen meer beelden.
- Worden vaker onder druk gezet om te participeren aan sexting.
Hoeveel Vlaamse jongeren ontvangen seksuele getinte foto’s?
Kinderen: vaak ongevraagd
89% van de kinderen uit de derde graad lager onderwijs heeft nog nooit een sexy foto ontvangen. Ongeveer 9 percent ooit al wel, waarvan de helft niet had gevraagd om de foto. (Apestaartjaren, 2022)
De laatste ongevraagde foto’s kwam bij 23%van de kinderen van iemand die ze kennen: een lief, iemand op wie ze verliefd zijn, een vriend(in). Bij 18% kwam het van iemand die ze niet zo goed kennen.
De laatst ontvangen ongevraagde foto kwam bij 3% van iemand die jonger was dan hen, bij 24% van iemand die even oud was, en bij 24% van iemand die minstens 3 jaar ouder was.
Jongeren: vaak ongevraagd, vooral bij meisjes
Bij de jongeren uit het secundair onderwijs heeft 72% nog nooit een seksueel getinte foto ontvangen. Bij 76% van de jongeren die wel een foto ontvingen, werd de foto hen ongevraagd toegestuurd. (Apestaartjaren, 2022)
Ongevraagde foto’s komen iets vaker bij meisjes dan bij jongens terecht. De beelden komen het vaakst van mensen die ze niet (zo goed) kennen of die ze enkel via internet kennen. 22% van de jongeren wil niet zeggen wie de foto stuurde. (Apestaartjaren, 2022)
In het buitengewoon onderwijs heeft 77% nog nooit een seksueel getinte foto ontvangen. Bij 72% van hen werd de foto hen ongevraagd toegestuurd. Ze krijgen vaak ongevraagde foto’s van een lief of vriend(in) of van iemand die ze niet zo goed kennen. Een kwart wil niet zeggen van wie ze de foto kregen.
Meerderheid stuurt ontvangen foto’s niet door
De meerderheid (77%) van de kinderen uit de derde graad die een foto heeft ontvangen, stuurt deze niet door. 9% van hen doet dat wel. 14% zegt dit liever niet. (Apestaartjaren, 2022)
De meerderheid (79%) van de jongeren die een foto heeft ontvangen, stuurt deze niet door. 10% van hen doet dat wel. 11% zegt dit liever niet. (Apestaartjaren, 2022)
De meerderheid (84%) van de leerlingen in het buitengewoon onderwijs die een foto heeft ontvangen, stuurt deze niet door. 3% van hen doet dat wel. 12% zegt dit liever niet. (Apestaartjaren, 2022)
Verder doorgestuurde foto’s worden wel meer verspreid
Wat doen kinderen en jongeren als iemand hen foto’s van iemand anders doorstuurt?
- 33% van de kinderen en 62% van de jongeren doet daar niets mee.
- 14% van de kinderen en 3% van de jongeren toont de foto aan hun ouders.
- 10% van de kinderen en 4% van de jongeren geeft toe dat ze de doorgestuurde foto verder doorsturen of aan anderen tonen.
Kinderen tonen het dus vaker aan hun ouders dan jongeren, en verspreiden de foto ook vaker dan jongeren.
Wanneer iemand hen foto’s van iemand anders doorstuurt, dan doet 54% van de leerlingen in het buitengewoon onderwijs daar niets mee.
- 30% vertelde het aan de person op de foto.
- 8% vertelde het aan hun ouders.
- 8% vertelt liever niet wat ze met de foto deden.
Waarom doen jongeren aan sexting?
Aansluitend bij de seksuele ontwikkeling
De motieven om te sexten sluiten aan bij de seksuele ontwikkeling van jongeren.1
Jongeren sturen sexy teksten en beelden:
- Om interesse te laten blijken, tussen vrienden of naar iemand met wie je wil daten.4
- Voorafgaand aan of als aanvulling bij een seksuele ontmoeting.4
- Om te flirten voor de relatie start.
- Om een periode dat het koppel gescheiden is te overbruggen.
- Om een unieke vertrouwensband te creëren tussen partners.5; 6
- Om seksueel zelfvertrouwen te verwerven.5
Andere motieven: uitdaging of pesten
Sexting buiten een relatie doet zich vooral voor bij zogenaamde 'sensatiezoekers': jongeren die op zoek zijn naar een nieuwe uitdaging en op dat moment minder wakker liggen van de potentiële risico's.1
Foto’s doorsturen buiten een romantische relatie kan ook een vorm zijn van cyberpesten, bijvoorbeeld een foto van je ex-lief als wraak na een relatiebreuk.7 Sexten om te pesten komt minder voor.
Naar wie versturen jongeren sexting-berichten?
De meeste kinderen (42%) en jongeren (36%) die aangaven seksueel getinte foto’s te sturen in het Apestaartjarenonderzoek (2022), wilden niet zeggen naar wie ze seksueel getinte foto’s stuurden.
Meestal naar hun lief, vrienden of bekenden
Kinderen en jongeren die wel antwoordden, gaven aan dat ze de laatste foto naar hun lief of iemand op wie ze verliefd zijn stuurden (kinderen 19% en jongeren 35%). Maar ook naar vrienden en vriendinnen (kinderen 27% en jongeren 14%), of eerder onbekenden (12% en 10%).
50% van de leerlingen in het buitengewoon onderwijs stuurt hun seksueel getinte foto’s naar hun lief of naar of iemand op wie ze verliefd zijn. 7% stuurde het naar een vriend, 8% naar iemand die ze kenden van het internet. (Apestaartjaren, 2022).
Opvallend: meer risicovolle sexting, een webcamgesprek in ondergoed bijvoorbeeld of geslachtsdelen tonen, doen jongeren vaker met iemand die ze alleen online kennen.1
Welke media gebruiken jongeren om te sexten?
Jongeren gebruiken vooral Snapchat om te sexten, omdat de foto’s daar – in theorie – na enkele seconden verdwijnen. In theorie, want 13% nam de voorbije 2 maanden een screenshot van een snap.2Andere jongeren gebruiken Facebook Messenger of WhatsApp. Er zijn nochtans apps die veiliger zijn, maar die zijn minder bekend.
Meisjes zijn bezorgder over de verdere verspreiding van een sext. Ze zijn ook strikter in hun privacy-beheer.2
Waar kunnen kinderen en jongeren terecht als sexting misloopt?
- Iets meer dan de helft van de kinderen en jongeren kan bij hun ouders terecht. (Apestaartjaren, 2022)
- Ook goede vrienden en klasgenoten worden vaak genoemd.
- Broers of zussen, grootouders of een leerkracht iets minder vaak, maar nog steeds vaker dan hulp via internet.
- 23% van de kinderen en 25% van de jongeren kan bij niemand terecht als ze problemen krijgen met het versturen of ontvangen van een naaktfoto.
Iets minder dan de helft van de leerlingen in het buitengewoon onderwijs kan bij hun ouders terecht als het misloopt. (Apestaartjaren, 2022)
- In vergelijking met het regulier onderwijs kunnen ze iets vaker bij hun lief of hun leerkracht terecht en iets minder bij hun broers of zussen.
- In het buitengewoon onderwijs kan 22% van de leerlingen bij niemand terecht.
Wat zegt de wet over jongeren en sexting?
Belgische wetgeving
Jongeren van 18 jaar of ouder kunnen aan sexting doen in of buiten hun relatie. Maar de wet legt wel regels op:
- Je mag nooit sexy beelden of geluidsopnamen van iemand verspreiden zonder medeweten én toestemming van die persoon. Zelfs niet als die persoon ooit toestemde om die opnames te maken. En zelfs niet als die persoon onherkenbaar is.
- Op het verspreiden van beelden uit wraak, of om er geld mee te verdienen, staan strengere straffen.
- Naaktfoto’s verspreiden van minderjarigen is verboden.
Jongeren van 16 of 17 jaar kunnen aan sexting doen, maar voor hen is het ook strafbaar (*) om beelden of geluidsopnamen van anderen verder te verspreiden zonder toestemming.
Jongeren onder de 16 jaar mogen volgens de wet niet aan sexting doen. Die wet is er om jongeren te beschermen tegen seksueel misbruik. Het is dus vooral belangrijk om nooit beelden zonder toestemming te verspreiden. Als het gebeurt met onderlinge toestemming en de jongeren zijn ongeveer even oud, dan is de kans kleiner dat de jongeren vervolgd zullen worden.
De huidige wetgeving kan tot situaties leiden waarin jongeren wel seksuele handelingen mogen stellen, maar geen seksuele beelden mogen maken en uitwisselen. Bijvoorbeeld: twee 15-jarigen in een relatie vallen onder de uitzondering op de seksuele meerderjarigheid (vanaf 14 jaar met maximaal 3 jaar leeftijdsverschil) en mogen dus seksuele handelingen stellen met onderlinge toestemming. Maar aangezien ze jonger zijn dan 16, mogen ze niet aan sexting doen. Dat kan voor jongeren én professionals heel verwarrend zijn.
(*) De Wet betreffende de jeugdbescherming bepaalt dat minderjarigen niet gelijkgesteld mogen worden met meerderjarigen wat de mate van verantwoordelijkheid en de gevolgen van hun daden betreft (Voorafgaande titel, 4°).
Maar we moeten minderjarigen die een ‘als misdrijf omschreven feit’ hebben gepleegd wél bewust maken van die gevolgen. De wet schrijft dus in plaats van de straffen die bepaald zijn in het Strafwetboek andere maatregelen voor in verband met toezicht, opvoeding, tucht en begeleiding.
En ook het auteursrecht en de wet op de privacy kun je schenden door aan (secundaire) sexting te doen.
Europese wetgeving
In de schoot van de Raad van Europa zijn er 2 verdragen die seksuele misbruikbeelden van minderjarigen willen bestraffen:
- De 'Budapest Convention on Cybercrime (2001)';
- De 'Lanzarote Convention on the Protection of Children against Sexual Exploitation and Sexual Abuse (2007)'.
Deze verdragen beschrijven heel gedetailleerd wat pornografische en seksuele misbruikbeelden van minderjarigen beelden inhouden, en die beschrijving kan je theoretisch perfect op sexting toepassen.
De Lanzarote conventie voorziet echter wel een uitzondering voor beelden die jongeren bezitten en gebruiken 'met hun toestemming en alleen voor hun eigen gebruik'.
Overheden kunnen dus beslissen dat fijne, of in vaktermen 'primaire sexting' onder -18 jarigen niet onder de wet op seksuele misbruikbeelden van minderjarigen valt, als de jongeren seksueel meerderjarig zijn (16 jaar dus in België).12
De Europese Unie vaardigde in 2011 een richtlijn uit (Richtlijn 2011/92/EU van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 2011) ter bestrijding van seksueel misbruik, seksuele uitbuiting van minderjarigen in de prostitutie en seksuele misbruikbeelden van minderjarigen. Ook deze richtlijn geeft lidstaten de ruimte om materiaal dat jongeren zelf maken uit te sluiten, als de jongeren seksueel meerderjarig zijn en als de beelden met toestemming en zonder misbruik gemaakt zijn en alleen bedoeld zijn voor privégebruik.12
De Europese wetgever heeft dus de intentie om het onderscheid te maken tussen seksuele misbruikbeelden van minderjarigen en seksueel gedrag tussen jongeren, met wederzijdse toestemming.
Gebruiksvoorwaarden sociale media
De gebruiksvoorwaarden van sociale media hebben ook bepalingen rond het delen van seksuele content. Maar:
- Volgens de algemene voorwaarden van de meeste sociale media (zoals Facebook) zijn zij aan de Amerikaanse wetgeving onderworpen. Recent verklaren rechtbanken in Europa zich echter wel vaker bevoegd om uitspraken te doen.
- Het is niet zeker of deze gebruiksvoorwaarden wel bindend zijn voor minderjarigen. Artikel 1124 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat minderjarigen onbekwaam zijn om een contract te sluiten. In bepaalde gevallen, wanneer zij geacht worden over onderscheidingsvermogen te beschikken, kan de overeenkomst echter geldig worden bevonden en worden afgedwongen. Het is in elk geval wel raadzaam minderjarigen op die gebruiksvoorwaarden te wijzen.
Beheerders van sociale media moeten op hun verantwoordelijkheid gewezen worden en reageren als jongeren seksueel misbruik rapporteren. Uit onderzoek blijkt dat dat vaak niet gebeurt.13Met dank aan prof. Eva Lievens (UGent) om deze pagina na te lezen en aan te vullen.
Komt sexting aan bod in seksuele voorlichting op school?
- 79% van de kinderen in de derde graad lager onderwijs en 51% van de jongeren in secundair geeft aan dat ze nog nooit les kregen over sexting.(Apestaartjaren, 2022).
- In het buitengewoon onderwijs gaf 70% aan dat ze nog nooit les kregen over sexting.
- In de lerarenbevraging van Sensoa (niet-representatieve steekproef) gaf in het gewoon secundair onderwijs 43% van de leraren aan een les te hebben gegeven of ingepland over sexting. Voor het gewoon basisonderwijs was dit 33%, voor het buitengewoon secundair onderwijs was dit 31% en voor het buitengewoon basisonderwijs was dit 25%.
Hoe geef je les over sexting en wat doe je als een situatie uit de hand loopt? Bekijk deze tips.