Wil je lesgeven over zwangerschap en voortplanting? Bekijk onze lestips, lesmaterialen en opleidingen. Bekijk de leerlijnen voor basisonderwijs en secundair.
Snel naar
Vragen van jongeren over zwangerschap en voortplanting
Verzamel de vragen van jouw leerlingen
Wil je weten welke vragen jouw leerlingen hebben over zwangerschap, voortplanting en vruchtbaarheid? Verzamel hun vragen in een vragendoos of enveloppe. Zo moeten ze hun vraag niet voor de hele groep stellen. Daar kan je de volgende les mee aan de slag.
Zoek je info om je les voor te bereiden?
Bekijk de info over zwangerschap, voortplanting en vruchtbaarheid op Allesoverseks.be
Bekijk de Feiten en cijfers over ongeplande zwangerschap en abortus in België
Thema zwangerschap in de seksuele ontwikkeling
- Kleuters stellen veel vragen over waar ze vandaan komen.
- Soms is er een klein broertje of zusje op komst.
- Ouders geven thuis ook uitleg, maar hebben niet altijd de correcte informatie. Of voelen schroom om erover te praten.
4 lestips voor een les over zwangerschap en voortplanting
Tip 1: gebruik woorden waarbij je je goed voelt
Alle synoniemen voor geslachtsdelen hebben vaak een persoonlijke, emotionele lading. Daarom vinden volwassenen het soms lastig om een woord te kiezen. Twijfel je? Kies een woord waarbij je je comfortabel voelt.
Kinderen merken namelijk hoe je je voelt als je deze woorden uitspreekt en nemen deze connotatie over. Hoe normaler je er dus over doet, hoe normaler zij het zullen vinden.
Veel mensen gebruiken ‘piemel’ en ‘spleetje’. Mensen vinden het om één of andere reden vaak moeilijker om een goed woord te kiezen voor meisjes. ‘Penis’ en ‘vagina’ zijn eigenlijk nog het meest neutraal, maar misschien vind je dat te volwassen klinken.
De clitoris wordt vaak vergeten, of nog beschouwd als een klein ‘knopje’ aan de buitenkant. Als je pubers dwarsdoorsnedes laat zien van de inwendige genitaliën, vermeld dan ook de clitoris. Zo normaliseer je het seksueel plezier van vrouwen en help je de orgasmekloof te dichten.
Tip 2: geef een eerlijk en duidelijk antwoord
‘Waar komen baby’s vandaan?’
Geef een een simpel en eerlijk antwoord. Kinderen haken af als iets te complex wordt. Zolang je vertrekt vanuit hun vragen, kan je weinig verkeerd doen. Je hoeft daarom niet uit te leggen wat seks is.
Kinderen denken graag na over je antwoord. Vaak komen ze een dag later met een nieuwe vraag.
Tip 3: laat jongeren nadenken over zwangerschapskeuzes
Een zwangerschap is moeilijk te plannen. Sommige mensen zijn van één keer seks (onbedoeld) zwanger, anderen moeten lang proberen. Laat jongeren praten over zwangerschapskeuzes: willen ze kinderen, wanneer willen ze die?
- Zowel anticonceptiemiddelen als een gezonde levensstijl zijn nuttig voor jongeren om hun voortplanting te regelen.
- Leg uit waar jongeren terecht kunnen voor zwangerschapstests en hulp bij een onbedoelde zwangerschap.
Tip 4: praat ook over holebi- en ander ouderschap
Niet enkel 'klassieke' gezinnen kunnen een kinderwens hebben. Er zijn verschillende opties om (biologisch) ouderschap op te nemen voor LGBTI+ personen, alleenstaande ouders en andere gezinnen.
In de derde graad zijn sommige klassen in staat om een diepgaander gesprek te voeren over ethische aspecten van voortplanting, zwangerschap en ouderschap. Dit veronderstelt wel een mature, empathische, genuanceerde houding van je leerlingen.
Basisonderwijs: leerdoelen en leerlijn over zwangerschap
Leerdoelen
Kinderen
- weten wat een zwangerschap en bevalling is en hoe die tot stand kan komen bij de mens.
- weten dat sommige kindjes bij een andere familie opgroeien.
- weten dat niet alle mensen kinderen krijgen.
Kleuters (3-6 jaar)
Bespreek: waar komen baby’s vandaan?
Als mama en papa heel veel van elkaar houden, dan gaan ze dicht bij elkaar liggen. De penis van papa gaat dan in de vagina van mama. Er komt een zaadcel uit de penis van papa. De zaadcel komt samen met een eicel uit de buik van mama. Samen worden de zaadcel en de eicel een nieuw zaadje. Dat zaadje groeit uit tot een baby in de baarmoeder in mama’s buik. Daar woont de baby gedurende 9 maanden. Dan wordt de baby geboren en komt de baby uit de buik.
Soms moet de dokter helpen om een zaadje in de buik van een mama te brengen: als twee mama's een kindje willen of als een mama moeilijk een kindje kan krijgen.
Bespreek: waar woont de baby?
In de baarmoeder. Hij zit daar in een zak met lekker warm water. Een baby krijgt eten en drinken door de navelstreng. Dat is een slangetje dat naar zijn buik gaat, daar waar je navel zit. Het eten komt dus meteen in zijn buik, want hij kan nog niet met de mond eten. Wel drinken, af en toe neemt hij een slokje water dat in de buik van mama zit. In de buik groeit de baby veel, de buik van mama wordt dan ook heel dik.
Bespreek: groeien er ook kinderen op bij een andere familie?
Kindjes worden soms geadopteerd door een nieuw gezin, soms wonen er nog andere mensen bij het gezin, zoals stiefouders of een nonkel, tante, oma of opa.
Bespreek: krijgen alle mensen kindjes?
Niet alle mensen krijgen kindjes. Soms kunnen ze geen kindjes krijgen, soms willen ze liever geen kinderen.
Kinderen (6-9 jaar)
Bespreek: waar komen baby’s vandaan?
Als mama en papa heel veel van elkaar houden, dan hebben ze seks. De penis van papa gaat dan in de vagina van mama. Er komt een zaadcel uit de penis van papa. De zaadcel komt samen met een eicel uit de buik van mama. Samen worden de zaadcel en de eicel een nieuw zaadje. Dat zaadje groeit uit tot een baby in de baarmoeder in mama’s buik. Hij zit daar in een zak met lekker warm water. Een baby krijgt eten en drinken door de navelstreng. Dat is een slangetje dat naar zijn buik gaat, daar waar je navel zit. Het eten komt dus meteen in zijn buik, want hij kan nog niet met de mond eten. Wel drinken, af en toe neemt hij een slokje water dat in de buik van mama zit. In de buik groeit de baby veel, de buik van mama wordt dan ook heel dik. Dan wordt de baby geboren en komt de baby uit de buik via de vagina of met een operatie via de buik.
Er zijn ook baby's die niet in de buik van de moeder beginnen. De dokter stopt de zaadcel van papa en de eicel van de mama samen in een buisje waar ze samensmelten tot een nieuw zaadje. Dan wordt het nieuwe zaadje met een spuitje in de vagina van mama gespoten.
Bespreek: krijgen alle mensen kindjes?
Niet alle mensen krijgen kinderen. Soms kunnen ze geen kinderen krijgen, soms willen ze geen kinderen te krijgen, soms is het te moeilijk om kinderen op te voeden en zoeken ze hulp (adoptie/pleeggezin).
Jonge tieners (9-12 jaar)
Bespreek: hoe krijg je kinderen?
Leg de voortplanting uit, vermeld zeker de opwinding, erectie van de penis en vochtig worden van de vagina, eicel, zaadcel, penetratie, orgasme, bevruchting of menstruatie, innesteling in de baarmoeder en groei placenta, geboorte.
Bespreek: vanaf wanneer kan je zwanger worden?
- Je kan al vóór je eerste menstruatie zwanger worden
- Je kan al bij de eerste keer seks zwanger worden
- Je kan niet zwanger worden van orale seks of masturbatie
- Menstruatie en witverlies zijn tekenen dat je lichaam gezond is.
Bespreek: wat als je niet zwanger kan worden?
Kinderen ontstaan door het samenbrengen van een eicel en een zaadcel. Bij de meeste mensen gebeurt dit door middel van seks, maar dat kan ook door hulp van een dokter wanneer mensen moeilijk zwanger geraken of bij lesbische koppels.
Sommige mensen kiezen ervoor om een kind te adopteren of om pleegouder te zijn, bijvoorbeeld wanneer ze zelf niet zwanger kunnen worden.
Download de volledige leerlijnen basisonderwijs als PDF
Leerlijnen seksuele vorming en hoe gebruiken - basisonderwijs
Secundair onderwijs: leerdoelen en leerlijn over zwangerschap
Leerdoelen
Jongeren
- weten hoe een zwangerschap ontstaat en hoe ze een zwangerschap kunnen herkennen.
- weten waar ze hulp kunnen zoeken bij een ongewenste zwangerschap
- kennen enkele factoren die invloed hebben op de vruchtbaarheid.
- denken kritisch na over maatschappelijke verwachtingen omtrent voortplanting en ouderschap.
Eerste graad (12-14 jaar)
Thema: voortplanting en menstruatiecyclus
- Leg de voortplanting en menstruatiecyclus uitgebreid uit, bijvoorbeeld in de les natuurwetenschappen.
Lees meer over de menstruatiecyclus
- Let op met genderstereotypen in het voorplantingsverhaal. Vroeger dacht men dat de zaadcellen in concurrentie racen en dat de eicel passief wacht om 'ingenomen' te worden. De huidige wetenschappelijk inzichten tonen een genuanceerder, minder gendersterotiep verhaal. De eicel legt zelf een hele weg af, stuurt signalen uit om de zaadcellen in de juiste eileider te leiden. De zaadcellen werken samen om in de eicel te geraken.
Thema: kinderwens
Bespreek de kinderwens bij holebi’s en niet traditionele gezinnen, bij mensen met verminderde vruchtbaarheid: spermadonatie, vruchtbaarheidsbehandelingen, adoptie
Thema: hulp zoeken als je zwanger bent
Bespreek: hoe weet je of je zwanger bent?
Bespreek een aantal symptomen: opzwellen van de buik, gewichtstoename, verandering in eetpatroon, uitblijven menstruatie, borsten voelen anders aan, vermoeidheid, ochtendmisselijkheid. In uitzonderlijke gevallen kan je zwanger zijn zonder het te merken.
Lees meer over bevruchting - begin van de zwangerschap
Bespreek de zwangerschapstest: je kan die kopen in de supermarkt, winkels waar je condooms kan kopen, bij de apotheek.
Jongeren kunnen zelf kiezen bij welke dokter ze gaan, dat hoeft niet de vaste huisarts te zijn. De huisarts heeft ook beroepsgeheim en mag dus niets over het gesprek vertellen aan hun ouders of aan de school.
Lees meer over de zwangerschapstest
Bespreek: welke keuzes zijn er als je ontdekt dat je zwanger bent?
Een zwangerschap komt soms bij verrassing, bijvoorbeeld door een keer onveilig te vrijen, of door falende anticonceptie. Niet elke ongeplande zwangerschap is een ongewenst. Soms ben je ongepland zwanger maar ben je toch blij. Soms blijft een ongeplande zwangerschap wel ongewenst.
Jongeren kunnen terecht bij Fara, een abortuscentrum of adoptiecentrum voor een ondersteunend gesprek, ook als ze het kind willen houden. Ze hebben recht op objectieve hulpverlening, hulpverleners mogen dus niet in de ene of de andere richting sturen.
Lees meer over ongeplande zwangerschap en abortus
De gemiddelde leeftijd van abortuscliënten is 28,5 jaar. Vertrek dus niet met het idee dat in België vooral -20 jarigen ongepland zwanger raken. Als een tiener-abortus plaatsvindt, dan is dat vooral bij de 18-19 jarigen.
Tweede graad (14-16 jaar)
Bespreek: hoe weet je of je zwanger bent?
Normaal gezien kennen de jongeren al de kentekenen van een zwangerschap. Je kan ze ze eventueel nog eens laten opsommen.
Lees meer over bevruchting - begin van de zwangerschap
Lees meer over de zwangerschapstest
Bespreek: welke keuzes zijn er als je ontdekt dat je zwanger bent?
Gebruik hiervoor de inhoud uit de eerste graad.
Derde graad (16-18 jaar)
Bespreek: wat beïnvloedt de vruchtbaarheid?
Leeftijd speelt een belangrijke rol in de vruchtbaarheid, maar ook je gezondheid. Een gezonde levensstijl is dus belangrijk, ook als je later kinderen wil.
Je kan de gezondheid van je baby bevorderen door gezond te eten, niet te roken of te drinken (ook geen kleine hoeveelheden) en foliumzuur in te nemen (om open rug vermijden). Als je zwanger wil worden, maak je best een afspraak met een huisarts of gynaecoloog.
Bespreek: normen over kinderwens, zwangerschap, ouderschap en abortus
Stigma op tienermoeders, ongeplande zwangerschap, geen of net een vroege kinderwens, abortus.
Optioneel: genetisch gemanipuleerde baby’s, anonieme spermadonatie, verplichte anticonceptie.
Download de volledige leerlijnen secundair onderwijs als PDF
Leerlijnen seksuele vorming en hoe gebruiken - secundair onderwijs
