Jongeren willen goed geïnformeerd zijn over anticonceptie. Leer hen meer over de werking, het gebruik en de verkrijgbaarheid van de verschillende anticonceptiemiddelen en methodes.

Maar kennis over anticonceptie is niet genoeg. Werk ook aan attitudes en vaardigheden.

Vragen van jongeren over anticonceptie

  • Welk anticonceptiemiddel gebruik ik best? 
  • Wat doe ik als ik de pil vergeten ben? 
  • Hoeveel kost mijn anticonceptie? 
  • Hoe werkt de noodpil? 
  • Zijn hormonen slecht voor mij? 
  • Beschermt de pil je ook tegen hiv? 

Verzamel de vragen van jouw leerlingen

Wil je weten welke vragen jouw leerlingen hebben over anticonceptie? Verzamel hun vragen in een vragendoos of enveloppe. Zo moeten ze hun vraag niet voor de hele groep stellen. Daar kan je de volgende les mee aan de slag.

Zoek je info om je les voor te bereiden?

Bekijk het overzicht van anticonceptiemiddelen op Allesoverseks

Welke middelen zijn populair bij jongeren? 

Bekijk de resultaten van Het Groot Condoomonderzoek

Bekijk de feiten en cijfers over anticonceptiegebruik

Anticonceptie in de seksuele ontwikkeling van jongeren

Kinderen vanaf 4 jaar zijn heel geïnteresseerd in het voortplantingsverhaal. Vanaf 7 jaar stellen kinderen minder expliciete vragen, maar hun interesse blijft.

Meisjes vanaf 9 jaar krijgen best al informatie over menstruatie en vruchtbaarheid. Geef daarom ook al aan kinderen les over voortplanting en zwangerschap.

Vanaf de allereerste menstruatie is een meisje vruchtbaar. Om precies te zijn: vanaf de eisprong die voorafgaat aan de eerste menstruatie. Jongeren die al op heel jonge leeftijd seksueel actief willen zijn, moeten zich dus al beschermen tegen een ongeplande zwangerschap en soa's. 

Lees meer over de seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren

7 lestips om met jongeren te praten over anticonceptie

Tip 1: werk aan kennis van de anticonceptiemiddelen

Laat jongeren opzoeken hoe anticonceptiemiddelen werken. Vaak kennen ze al het condoom en de pil. Maar veel jongeren hebben nog misvattingen over het correct gebruik en de precieze werking ervan.

Laat hen ook kennismaken met andere middelen, zoals de vaginale ring, de anticonceptiepleister, of het spiraaltje.

Anticonceptie blijft een individuele keuze, op basis van criteria die voor iedereen anders zijn. Bijvoorbeeld: vind je het vervelend om elke dag te moeten denken aan je anticonceptie? Mogen je ouders of je omgeving weten dat je anticonceptie gebruikt? Maak je je zorgen over de impact op je lichaam? 

Je hoeft zelf geen expert te worden. Laat ze informatie over anticonceptie opzoeken op Allesoverseks.be.

Tip 2: Vraag eens wie verantwoordelijk is voor anticonceptie 

Is anticonceptie de verantwoordelijkheid van het meisje? Is condoomgebruik de verantwoordelijkheid van de jongen? Bespreek eens met jongeren hoe zij dat zien. Trouw je anticonceptie nemen lukt beter als beide partners het als hun verantwoordelijkheid zien.

Voor heterojongens is het vaak zoeken hoe betrokken ze willen en mogen zijn bij de anticonceptiekeuze van hun lief, want ze kunnen zelf enkel het condoom gebruiken. 

Tip 3: laat jongeren oefenen

Hoe vertel je aan je lief dat je een condoom wil gebruiken? Hoe bespreek je anticonceptie? Laat jongeren oefenen: hoe zouden zij een anticonceptiemiddel of condoom voorstellen aan hun partner? 

Tip 4: praat over sociale, culturele en ethische gevoeligheden

Anticonceptie, noodanticonceptie en zeker abortus zijn gevoelige kwesties, waarin sociale, culturele en ethische elementen een rol spelen. 

Lees de tips om les te geven aan superdiverse klassen

Tip 5: praat ook over kinderwens en jong ouderschap

Jongeren kijken niet per se negatief naar zwangerschap op jonge leeftijd. Of vinden het niet noodzakelijk om zwangerschap te voorkomen. Sommigen hebben zelfs een actieve kinder- of zwangerschapswens. Een les die eenzijdig op de risico’s van zwangerschap en jong ouderschap focust, is voor hen niet echt geloofwaardig.

Schets dan beter een realistisch beeld van ouderschap, zodat ze begrijpen wat er allemaal nodig is om een goede ouder te zijn. Wil je jongeren eens laten ervaren hoe het is om voor een baby te zorgen? Ontleen een RealCare baby bij Fara.

Tip 6: bespreek anticonceptie niet enkel in natuurwetenschappen 

Ook in andere vakken kan je werken rond anticonceptie:

  • In wiskunde kan je de prijs van anticonceptiemiddelen vergelijken. 
  • In geschiedenis kan je je leerlingen de Belgische gynaecoloog Ferdinand Peeters (1918-1998) eens laten opzoeken, de grondlegger van de moderne anticonceptiepil. 
  • Ook gehoord dat hormonale anticonceptie de hormoonbalans van vissen beïnvloedt? Het blijkt dat industrie, landbouw en stortplaatsen een veel grotere boosdoener zijn. Gaat het hier om bewuste misinformatie? Voer voor een les mediawijsheid
  • De les Nederlands is een ideaal vak om de gezondheidsvaardigheden van je leerlingen aan te scherpen. Laat je leerlingen opzoeken of de combinatiepil de kans op een trombose verhoogt of niet. Weet jij het antwoord? 

Tip 7: leer jongeren hulp zoeken bij ouders, arts, leerlingenbegeleiding

Sommige jongeren proberen hun anticonceptiegebruik te verbergen voor hun ouders. Vraag het eens aan de jongeren: hoe denken hun ouders volgens hen over anticonceptie?

Durven ze het met hun arts bespreken? Jongeren kunnen zich voorbereiden op zo’n gesprek door de anticonceptiewijzer al een keer te raadplegen.

Ik merk dat herhaling en verdieping nodig is
Serge Piette, leraar biologie Atheneum Voskenslaan Gent

Lesmaterialen en werkvormen over anticonceptie

De dokter Bea show - lesmodules

Sensoa en KetNet
Educatief materiaal | Van 9 tot 12 jaar
AankopenDownloaden

Lesmateriaal bij de programmareeks op Ketnet. Module 3 gaat over penis, 4 over vulva en vagina, 9 over borsten

Tussen de lakens OKAN - lespakket

Katelijn Gijsel
Educatief materiaal | Van 11 tot 19 jaar | Onthaalklassen anderstalige nieuwkomers (OKAN)
AankopenDownloadenOntlenen

Praten over anticonceptie - lespakket

Katelijn Gijsel
Educatief materiaal | Van 12 tot 18 jaar
AankopenOnline bekijken

Ander lesmateriaal over anticonceptie

De 'anticonceptiewijzer' is een online tool die je helpt om een geschikt anticonceptiemiddel te kiezen. Je kan deze tool ook in de klas gebruiken. 

  • Je kan leerlingen de tool laten verkennen en zelf laten nadenken over welke criteria ze belangrijk vinden door ze aan- of af te vinken. 
  • Je kan hen de vragen laten noteren die ze eventueel met hun arts kunnen bespreken. 
  • Je kan ook een groepsgesprek voeren rond mogelijke andere factoren die een rol spelen. 
  • Je vindt als leraar voldoende achtergrondinformatie over de anticonceptiemiddelen bij elk middel. 

Gebruik de anticonceptiewijzer als werkvorm

Voor OKAN-klassen en anderstalige leerlingen kan je de informatie op Zanzu.be gebruiken. Extra handig:

  • Voorleesfunctie in verschillende talen
  • Splitscreen-functie: je kan een pagina in 2 talen naast elkaar tonen
  • Verduidelijkend beeldmateriaal 

Gebruik de informatie over anticonceptie in 14 talen

Basisonderwijs: leerdoelen en leerlijn voorlichting anticonceptie

Leerdoelen

Kleuters en kinderen 

  • kunnen praten over 'baby's krijgen' in de correcte bewoordingen
  • weten dat er anticonceptie bestaat om een ongeplande zwangerschap te voorkomen

Leerlijn

Kinderen (9-12 jaar)

Thema: anticonceptie  

Bespreek: hoe zorg je ervoor dat je geen kinderen krijgt?   

Leg uit: een condoom houdt het sperma tegen zodat het niet bij de eicel kan. De pil zorgt ervoor dat je niet zwanger kan worden.

Je kan al een pil tonen of condoom laten voelen aan de leerlingen als ze er vragen over hebben.

Bij kinderen is het vooral belangrijk dat ze al een basisnotie hebben van de zwangerschap en hoe de menselijke voortplanting werkt. Bekijk dus ook de leerdoelen over zwangerschap en voortplanting.

Download de volledige leerlijnen basisonderwijs als PDF

Leerlijnen seksuele vorming en hoe gebruiken - basisonderwijs

Secundair onderwijs: leerdoelen en leerlijn anticonceptie

Leerdoelen

Jongeren

  • kunnen anticonceptie ter sprake brengen en durven er met hun ouders en lief over praten
  • maken een geïnformeerde en persoonlijke keuze voor anticonceptie
  • voelen zich verantwoordelijk voor correct anticonceptiegebruik
  • weten hoe en waar (nood)anticonceptie verkrijgbaar is en hoe ze die moeten gebruiken
  • kunnen informatie, hulp en ondersteuning vinden als ze vragen of problemen hebben

Leerlijn

Eerste graad (12-14 jaar)

Thema: wat is anticonceptie  

Bespreek: hoe voorkom je een zwangerschap?   

  • De pil zorgt ervoor dat het sperma moeilijk in de baarmoeder kan, dat er geen eisprong plaatsvindt en dat de eicel zich moeilijk kan innestelen in de baarmoederwand.
  • De pil neem je best elke dag op hetzelfde tijdstip. Veel meisjes zetten een alarm op hun gsm zodat ze het niet vergeten. 

Bespreek: betrouwbare anticonceptie

Je kan kort vermelden dat er andere betrouwbare anticonceptiemiddelen zijn, bijvoorbeeld het hormoonspiraal, een vaginale ring.

Maar je hoeft hier nog niet te diep op in te gaan. Meer informatie zie de anticonceptiewijzer .

Zeg ook waar ze condooms en andere anticonceptiemiddelen kunnen vinden.  De juiste maat vinden is belangrijk om condoomgebruik veilig en aangenaam te maken. 

Bespreek: onbetrouwbare methoden

Onbetrouwbare anticonceptie (voor jongeren) zijn periodieke onthouding, terugtrekken, wassen na de seks, de noodpil.  

Bespreek: misvattingen over anticonceptie

Ontkracht foute veronderstellingen van jongeren en geef correcte info:

  • Het is de verantwoordelijkheid van beide partners om anticonceptie te voorzien.
  • Condoom is het enige middel dat werkt tegen soa’s én zwangerschap.
  • Je kan al van de eerste keer seks zwanger worden, je kan ook zwanger worden tijdens je menstruatie. 
  • Wassen na de seks helpt niet om zwangerschap te voorkomen.
  • Je bent niet uit op seks als je een condoom op zak hebt.
  • Je arts mag niet tegen je ouders vertellen dat je de pil neemt.
  • Twee condooms over elkaar gebruiken is niet veiliger.
  • Je kan zwanger worden vóór je eerste menstruatie.
  • Van sperma slikken kan je niet zwanger geraken.

Thema: condoom gebruiken

Bespreek: hoe doe je een condoom om?  

Overloop goede en slechte plekken om een condoom te bewaren. Dus niet in een portefeuille of broekzak.  

Belangrijk: condooms beschermen niet 100% tegen een ongeplande zwangerschap. Gebruik het samen met een ander anticonceptiemiddel. 

Bevraag: hoe praat je over condoomgebruik met je partner?  

  • Bevraag je leerlingen: wat vinden zij goede zinnen om een condoom of ander anticonceptiemiddel voor te stellen?
  • Hoe zouden ze reageren als hun partner geen condoom of ander anticonceptiemiddel wil gebruiken?

Tweede graad (14-16 jaar)

Thema: hoe voorkom je een zwangerschap?   

Ongeveer driekwart van de jongeren gebruikt de pil als anticonceptiemiddel. Het hormonaal implantaat de prikpil, de pleister, de vaginale ring en het spiraaltje zijn bij jongeren de meest gebruikte alternatieven.

Bespreek: Hoe kies je een geschikt anticonceptiemiddel? 

  • Het betrouwbaarste middel is het middel dat het best bij je past. Laat jongeren kijken en kiezen in de anticonceptiewijzer.
  • Laat hen nadenken: welke vragen zouden zij stellen aan de dokter? 

Bespreek: hoe en wanneer gebruik je de noodpil?

De noodpil stelt de eisprong uit. Het is geen anticonceptiemiddel aangezien er al een eisprong en zelfs bevruchting geweest kan zijn voor de noodpil in werking treedt.  

Lees meer over het gebruik van de noodpil


Thema: bewust kiezen om (geen) kinderen te krijgen  

Leerdoel:

  • Jongeren hebben een realistisch beeld over zwangerschap en (jong) ouderschap.
  • Jongeren die op deze leeftijd al een kind willen, voelen zich erkend in hun emotionele nood en kunnen praten over hun gevoelens.
  • Jongeren kunnen bewust kiezen of en wanneer ze kinderen willen.

Bespreek: waarom zou je wel een kind willen? 

  • Bijvoorbeeld omdat ik onvoorwaardelijke liefde van het kind wil, omdat ik wil zorgen voor iemand, omdat een baby schattig is.

Bespreek: waarom zou je liever geen kind willen? 

  • Bijvoorbeeld omdat ik eerst een stabiele relatie wil, omdat ik eerst wil trouwen, afstuderen, omdat ik me nog niet klaar voel voor zo’n verantwoordelijkheid.

Bespreek: wat is er allemaal nodig om een kind op te voeden?

  • Wat houdt (jong) ouderschap in en welke veranderingen brengt het teweeg in het leven van de ouders?  
  • Praat met de leerlingen over kinderen en kinderwens. Welke gevoelens hebben ze daarover? Hoe kan je dit gemis (voorlopig) opvangen? Welke toekomst wil je voor jezelf en je kind? Je kan eventueel een RealCare baby ontlenen om een keer echt te ervaren hoe het is om een kind te hebben. 
  • Help hen zo om bewust te kiezen of en wanneer ze kinderen willen en hoe ze een onbedoelde zwangerschap kunnen vermijden. 

Derde graad (16-18 jaar)  

Herhaal en speel in op vragen

Download de volledige leerlijnen secundair onderwijs als PDF

Leerlijnen seksuele vorming en hoe gebruiken - secundair onderwijs

Hulpvragen over anticonceptie? Betrek het CLB

Je kan als leerkracht niet ingaan op alle individuele vragen en bezorgdheden tijdens je les. Spreek af met je Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) welke rol jullie zullen spelen. Zo bouw je samen aan een echt gezondheidsbeleid op school. 

Voor CLB-medewerkers is er de Gespreksmethode Onder 4 Ogen om over seksuele gezondheid te praten tijdens een contactmoment.

Opleiding voor professionals over jongeren en anticonceptie

Vraag een opleiding op maat in jouw organisatie 'Lesgeven over relaties en seksualiteit'

Hoe geeft Serge Piette les over anticonceptie? Praktijkverhaal

Serge Piette geeft biologieles op het Atheneum Voskenslaan in Gent. Hoe pakt hij de lessen over anticonceptie aan?