Lesgeven over online sociale vaardigheden

Bespreek: Wat vind ik leuk op de tablet? 

• Wie heeft er een tablet thuis?
• Met wie kijk je daarop: mama, papa, broer, zus? Wat zie of doe je dan? Doe je soms al dingen alleen op de tablet?  
• Wat vind je fijn op de tablet? Bijvoorbeeld spelletjes, filmpjes kijken.
• Niet iedereen vindt hetzelfde leuk op de tablet. Volwassenen doen andere zaken op de tablet dan kinderen. 
• Niet alles op de tablet is voor jouw leeftijd bedoeld. Vraag of ze al iets hebben gezien dat ze niet fijn vinden. 

Bespreek: Wat moet ik doen als ik enge beelden zie op tv of op de tablet? 

• Bevraag bij de kleuters wie er al eens enge beelden heeft gezien en wat ze toen hebben gedaan. 
• Je mag het tegen een volwassene zeggen als je iets hebt gezien dat je niet leuk vond. 
• Je mag nieuwsgierig zijn en iets leuk vinden, maar dat hoeft niet. Niet alles is voor jouw leeftijd gemaakt. 
• Je moet je zeker niet schuldig voelen als je iets ziet dat je eigenlijk niet wil zien, dat kan gebeuren.  

Bespreek: Wat moet ik doen als ik kussende of blote mensen zie op tv of op de tablet? 

• Wie heeft al eens kussende of blote mensen heeft gezien op tv of op de tablet? 
• Iedereen reageert op een andere manier wanneer zij kussende of blote mensen zien online. Sommigen vinden dit leuk, anderen vinden dit niet leuk. 
• Als je iets ziet dat je leuk vindt, mag je gerust verder kijken.
• Soms kan je schrikken van wat je ziet, omdat je nog te jong bent. 
• Als je iets ziet dat je niet leuk vindt, kijk dan weg en praat hierover met iemand.

Bespreek: Met wie kan ik allemaal praten online?

• Bevraag wie er al een smartphone/tablet heeft of op sociale media zit. 
• Bevraag met wie ze allemaal praten online
• Speciaal aan online zijn, is dat je niet altijd zeker weet met wie je praat, tenzij je de persoon kent in het echte leven. Sommige mensen doen zich voor als iemand anders. 
• Geef dus geen persoonlijke informatie door, zoals je achternaam, je gsm-nummer, je adres, of het nummer van een bankkaart. Als iemand hierachter blijft vragen, roep er dan een volwassene bij. 
• Je kan ook gefotografeerd of gefilmd worden zonder dat je het weet. Doe dus geen dingen die je ook niet in het openbaar zou doen. 
• Wil je toch graag (video)chatten, vraag dan eerst aan je ouders of dit wel mag. 

Bespreek: Wat mag ik online zeggen en wat niet? 

• Bevraag bij de leerlingen of ze al iets hebben meegemaakt online dat ze niet leuk vonden. 
• Pesten is iets dat je niet mag doen, zowel ‘online’ als ‘offline’ niet. 
• Wanneer je iemand ziet in het echte leven, ga je ook geen stomme dingen tegen elkaar zeggen. Online mag je dit ook niet doen, ook al lijkt het soms gemakkelijker. 
• Als jij of iemand anders gepest wordt, vertel het dan aan een volwassene. Pest niet terug, maar zeg wel tegen de pester dat het niet oké is om te pesten, en troost het slachtoffer. 

Bekijk ook de leerlijn over naaktbeelden voor het basisonderwijs

Bespreek: Wie kan er allemaal op sociale media? 

• Bevraag wie er een profiel heeft op Facebook, Instagram, Snapchat en andere sociale media. Waarvoor gebruik je die? Wat vind je er leuk en minder leuk aan? 
• Iedereen kan online en dus ook op sociale media: je vrienden, pestkoppen, organisaties, criminelen. Iedereen kan een account aanmaken en zich voordoen als iemand anders. 
• Het kan leuk zijn om nieuwe mensen te leren kennen via sociale media, maar je weet niet altijd zeker met wie je praat. Je bent er maar helemaal zeker van als je die persoon ook offline kent. Bekijk altijd eerst het profiel, voor je iemand toevoegt als vriend. Als je hen niet kent of vertrouwt, voeg hen dan niet toe. 
• Je kan zelf bepalen wie er allemaal je profiel of je foto’s kan zien via de privacy-instellingen. 

Bespreek: Hoe gaan we met elkaar om op sociale media?

• Vraag wat een goede manier is om met elkaar om te gaan op sociale media. 
• Je gaat online met elkaar om zoals je met elkaar in de klas omgaat. Je hebt respect voor elkaar, je pest niet, je maakt geen gemene opmerkingen over iemands foto’s.
• Als je online je mening geeft, denk dan goed na of je dit in het echt ook zo zou zeggen. Soms is het online makkelijker om gemene dingen te zeggen, omdat je de persoon niet ziet. Maar dat is niet oké. 
• Als iemand je een geheim vertelt of een foto doorstuurt, mag je die niet zonder toestemming verder delen. Vraag eerst of je dit mag doen. 
• Als leerlingen zich zorgen maken over zichzelf of iemand anders, kunnen ze altijd bij hun ouders of leerkracht terecht. 

Bespreek: Wat post ik wel of niet op sociale media? 

• Deel alleen online wat je zelf wil, laat je hierbij nooit onder druk zetten. 
• Wees je ervan bewust dat wanneer je dingen online doet, je altijd informatie achterlaat: eens online, altijd online. 
• Denk na bij jezelf voor je een foto of status post: 'Wat als mijn oma of mijn leraar dit zou zien?'
• Wil je een foto of filmpje van iemand doorsturen of online zetten? Vraag eerst toestemming. 

Bespreek online pestgedrag

Bevraag: wat zou je doen als je online gepest wordt? Ze mogen het altijd tegen een volwassene vertellen, de pester blokkeren, negatieve reacties rapporteren of verwijderen. 
 
Als iemand online gepest wordt, wat doe je dan?

• Doe niet mee met de pester.
• Pest niet terug, maar zeg wel tegen de pester dat pesten niet oké is.
• Troost het slachtoffer.
• Vertel het aan een volwassene.

Bespreek online contact met onbekenden

• Iedereen kan een account aanmaken en zich voordoen als iemand anders. Bevraag wat zij hiervan vinden. 
• Het kan op zich geen kwaad om te praten met iemand die je alleen online kent. Het kan leuk zijn om meningen uit te wisselen met iemand die bijvoorbeeld hetzelfde spelletje speelt. 
• Mensen kunnen zich soms anders voordoen dan wie ze echt zijn, bijvoorbeeld met een vals profiel en valse profielfoto’s
• Wanneer iemand die je niet kent je vraagt om je adres, het rekeningnummer van je ouders, je gsm-nummer, naaktfoto’s, … door te sturen, blokkeer deze persoon dan en praat erover met iemand die je vertrouwt. 
• Wanneer iemand ongewenste romantische of seksuele opmerkingen maakt, maak dan duidelijk dat je dit niet leuk vindt. Als hij of zij niet stopt, blokkeer de persoon dan of haal een volwassene of Child Focus erbij. 

Bespreek: Is het oké als ik al eens naakte mensen of seks heb gezien op tv of online?

Lees ook de leerdoelen over naaktbeelden in de media

Bespreek: Hoe gaan we met elkaar om op sociale media? 

• Bevraag wat een goede manier is om met elkaar om te gaan op sociale media. 
• Je gaat online met elkaar om zoals je met elkaar op school omgaat. Je hebt respect hebt voor elkaar, je pest niet, je maakt geen gemene opmerkingen over iemands foto’s.
• Wil je je mening zeggen online? Denk dan goed na of je dit in het echt ook zo zou zeggen. Soms is het online makkelijker om gemene dingen te zeggen omdat je de persoon niet ziet, maar dit is niet oké. 
• Als iemand jou een geheim vertelt of een foto doorstuurt online, mag je dit niet zonder toestemming verder delen. Vraag eerst of je dit mag doen. 
• Als je je zorgen maakt over iemand, praat er dan over met je ouders of met een leraar. 

Bespreek: Hoe flirt ik online? 

Je kan zeker online flirten, veel jongeren doen het. Het is vaak makkelijker om online te praten en minder gênant om afgewezen te worden.

• Bevraag: Hoe zou je flirten? Je kan op verschillende manieren online flirten: regelmatig chatten met de persoon die je leuk vindt, grapjes maken, complimenten geven, (oudere) foto’s liken, een vriendschapsverzoek sturen. 
• Overdrijf niet en probeer de signalen die de andere je geeft aan te voelen. Reageert die op je berichten? Geeft die aan dit leuk te vinden of niet? Probeer niet te gaan ‘pushen’ en tast stap voor stap af hoe de andere reageert. 
• Doe enkel zaken waarbij je je comfortabel voelt. Als je je er niet oké bij voelt om bijvoorbeeld je camera aan te zetten, doe dat dan niet. 
• Als je iemand online leert kennen, let dan goed op vooraleer je afspreekt elkaar te ontmoeten. Ga na of jullie gemeenschappelijke vrienden hebben, en kijk naar foto’s. Vraag of je de persoon eerst even kan zien op de webcam of op live-video, zo weet je hoe de persoon er in het echt uitziet. Weigert die persoon? Dat kan verdacht zijn. Laat altijd iemand weten waar je bent en met wie je hebt afgesproken. Of vraag aan een vriend of vriendin om je af te zetten. 
• Geef nooit zomaar je thuisadres of persoonlijke informatie door aan iemand die enkel online kent.

Bekijk ook de leerlijn over flirten en versieren

Bespreek: Wat deel ik met vrienden online?

Vraag wat de leerlingen online posten of doorsturen naar elkaar. Bespreek een aantal tips:

• Deel alleen maar online wat je zelf wil, laat je daarbij nooit onder druk zetten. 
• Wees je ervan bewust dat wanneer je dingen online zet, je altijd informatie achterlaat: eens online, altijd online. 
• Denk na voor je een foto, status of reactie post: 'Wat als mijn oma, toekomstige werkgever of mijn leraar dit zou zien?'
• Wil je een foto of filmpje van iemand doorsturen of online zetten? Vraag eerst toestemming.
• Als je het niet gevraagd hebt aan de persoon, mag je de foto niet doorsturen of online zetten, ook al denk je dat die persoon dat niet erg zal vinden. 

Bekijk ook de leerlijn over sexting

Bespreek online pestgedrag

Bevraag: Wat zou je doen als je gepest wordt? 

• Moedig jongeren aan om pestgedrag aan een volwassene te melden en hulp te zoeken. Toon hoe ze het kunnen rapporteren op de sociale media die ze meest gebruiken.  
• Als iemand je onder druk zet, bijvoorbeeld door te dreigen je foto’s te verspreiden, ga dan bij een volwassene aankloppen. Als je dit niet durft, kan je altijd terecht bij Child Focus voor een anoniem gesprek.
• Als iemand een foto van je online zet zonder je toestemming, vraag dan om je foto te verwijderen. Als die persoon dat niet wil doen, dan rapporteer je dat aan de website. Toon hoe dit kan op een app die ze veel gebruiken.
• Gaat het echt om naaktfoto’s of –video's, contacteer dan Child Focus, zij kunnen iets gemakkelijker content laten verwijderen bij sociale mediaplatformen, hoewel dit niet altijd lukt. 

Wat doe je als iemand online gepest wordt?

• Doe niet mee met de pester.
• Spreek het slachtoffer aan en vraag of je kan helpen.
• Pest de pester niet terug, maar zeg wel dat pestgedrag niet oké is.
• Indien mogelijk kan je de persoon rapporteren.

Wat doe je als iemand die je niet ken online contact met je zoekt? Bijvoorbeeld tijdens een online spel? 

• Bevraag of ze soms praten met mensen die ze niet offline kennen. Waarom praten ze met deze mensen? Via welke kanalen? 
• Het kan op zich geen kwaad om te praten met iemand die je niet offline kent. 
• Iedereen kan een account aanmaken en zich voordoen als iemand anders, bijvoorbeeld en vals profiel aanmaken met valse profielfoto’s. Soms om anoniem te blijven, of voor de grap, soms om je te pesten, te chanteren of geld te stelen. Bevraag bij de jongeren wat zij daarvan vinden. 
• Mensen met slechte bedoelingen proberen je vertrouwen winnen en vrienden te worden. Daarna gaan ze steeds meer persoonlijke, soms seksuele getinte vragen stellen. Achteraf kunnen ze je dan chanteren met jullie gesprek of je foto’s.
• Enkele signalen zijn: vragen om jullie vriendschap geheim te houden, doorvragen naar je naam, adres of telefoonnummer met de belofte om je een verrassing te sturen, aandringen of dwingend gedrag. Bijvoorbeeld 'Ik heb je IP-adres dus ik weet je wonen'.
• Wanneer iemand die je niet kent je vraagt om je adres, het rekeningnummer van je ouders, je gsm-nummer, naaktfoto’s door te sturen, blokkeer deze persoon dan.
• Wanneer iemand ongewenste romantische of seksuele opmerkingen maakt, maak dan duidelijk dat je dit niet leuk vindt. Als hij of zij niet stopt, blokkeer en/of rapporteer de persoon dan of haal een volwassene of Child Focus erbij.
• Toon hoe ze iemand kunnen blokkeren of rapporteren op een app die ze vaak gebruiken

Gebruik de inhoud van 12-14 jaar

• Hoe gaan we met elkaar om op sociale media? 
• Hoe flirt ik online? Wat deel ik met vrienden online? 
• Wat kan ik doen als ik online gepest word? 
• Wat moet ik doen als ik zie dat iemand online gepest wordt? 
• Wat doe ik als iemand die ik niet ken online contact met me zoekt, bijvoorbeeld tijdens een online spel?

Bekijk ook de leerlijnen over sexting en over flirten en versieren

Gebruik de inhoud van 12-14 jaar

• Hoe gaan we met elkaar om op sociale media? 
• Hoe flirt ik online? Wat deel ik met vrienden online? 
• Wat kan ik doen als ik online gepest word? 
• Wat moet ik doen als ik zie dat iemand online gepest wordt? 
• Wat doe ik als iemand die ik niet ken online contact met me zoekt, bijvoorbeeld tijdens een online spel?

Bekijk ook de leerlijnen over sexting en over flirten en versieren